60-plus en terug in de collegezaal? Marianne en Carien voelen zich weer helemaal student

Word je gevraagd te denken aan een typische student aan de universiteit, dan heb je waarschijnlijk een duidelijk beeld voor je: jong, misschien een beetje brak en niet altijd even gemotiveerd. Maar, niet alleen voor de typische student is studeren weggelegd. Dat weten 60-plussers Carien en Marianne maar al te goed.

Dermatologie en kunst

De moedervlek van Marilyn Monroe op het bekende kunstwerk van Andy Warhol, een schilderij waarop een pestbult te zien is of een afbeelding van een man met een litteken op zijn gezicht: allemaal hebben ze iets te maken met dermatologie.

Net als Marianne Crijns (69), zij heeft haar hele leven gewerkt als dermatoloog, in haar eigen praktijk en in het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis. En via de dermatologie kwam ze uiteindelijk ook bij haar opleiding kunstgeschiedenis terecht.

Syfilis op het doek

Terwijl ze vertelt, lijkt ze helemaal terug te gaan naar de jaren 90, toen ze voor het eerst een huidziekte op het doek zag: een schilderij van iemand met syfilis.

"Ik was met een kunsthistoricus, Rieke van Leeuwen, en die vertelde dat er veel meer van dat soort schilderijen zijn. Dat vond ik zó interessant", weet ze nog.

Lezingen, boeken, museumbezoeken

Ze duikt in tijdschriften en artikelen om zich er meer in te verdiepen, en begint haar 'verzameling'. Wat volgt: lezingen, een boek en talloze bezoeken aan het museum met geneeskundestudenten. "Ik leerde ze daar hoe ze moeten observeren", vertelt Marianne.

"Er zijn artikelen die bewijzen dat je als student beter lichamelijk onderzoek doet als je vaak musea bezoekt", gaat ze verder. "Bepaalde hersenbanen worden dan beter gestimuleerd waardoor je het beter opneemt." In coronatijd, wanneer de musea gesloten zijn, ontwikkelt ze zelfs een app waarin alle verzamelde kunstwerken te zien zijn.

Tussen de studenten

Maar ondanks dat Marianne al decennia lang bezig was met kunst, wilde ze nóg meer leren. "Ik wilde niet alleen meer weten over de ziekte die werd uitgebeeld, maar ook over de kunst erachter. Ik wilde weten uit welke tijd de schilderijen kwamen, wat daarvoor kwam en wat voor stroming het dan was. Echt die achtergrond, zodat ik het meer kunsthistorisch kon plaatsen."

Ze begint daarom met een aantal cursussen. "Maar ik vroeg me af: sla ik dat wel echt op? De enige manier om er echt over te leren, bedacht ik, was door te studeren en tentamens te doen." Dus zat er niets anders op dan terug de collegezaal in te gaan en zich tussen de jonge studenten te begeven bij de opleiding kunstgeschiedenis.

Eindelijk naar universiteit

Ze is niet de enige. Want net als Marianne doet ook fysiotherapeut Carien Linders (61) de deeltijd-opleiding kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Iets wat alleen maar valt te beschrijven als een droom die uitkomt voor Carien. "De eerste keer in de collegezaal was geweldig", glundert ze. "Ik was helemaal trots, ik dacht: nu zit ik er toch."

Want ook al wilde ze heel graag naar de universiteit, het kwam er jarenlang niet van. "Ik ben een Zeeuwse en dan ben je soms een beetje behouden. Toen ik ging studeren aan de academie voor Fysiotherapie in Breda, een hbo-opleiding, was ik nog jong. Dus naar de universiteit dat doe je niet zomaar, die gedachte zit er een beetje in", vertelt ze.

Mantelzorg

"En de omstandigheden hebben het ook een beetje zo laten lopen", blikt ze verder terug. Zo is ze een tijd lang mantelzorger geweest voor haar ouders. "Een tiental jaren was dat. Mijn vader had een neurologische ziekte, ALS, en is al 19 jaar geleden overleden. Mijn moeder is daarna nog vrij lang goed geweest, tot een aantal jaar terug toen ze begon te dementeren."

Carien stak veel van haar tijd en energie in het zorgen voor familie en minder in haar eigen ontwikkeling. In die tijd werkte ze parttime in een revalidatiecentrum in Breda en de particuliere praktijk. "Ik heb wel mijn werk kunnen doen", vertelt ze, "maar niet precies zoals ik het zou willen. Niet 'in de maatschap' of nog een andere master voor fysiotherapie. Dat paste niet echt."

In het achterhoofd

Toch bleef het idee van de universiteit, en ook dat van kunstgeschiedenis, ergens in haar achterhoofd. "Ik vertelde het mijn moeder - die was altijd heel vooruitstrevend - van: 'Misschien zou ik toch nog wel willen studeren.' Zij was er dus nog wel van op de hoogte en vond het een leuk idee."

Als haar moeder in 2022 overlijdt, besluit Carien de erfenis apart te zetten om toch nog te doen wat ze al die tijd wilde. "Ik had in één keer die ruimte, en ik heb ook nog geen kleinkinderen. Dus ik dacht: als ik het doe, moet ik het nu doen." De opleiding in Amsterdam was een logische keuze: "Mijn twee oudste kinderen wonen daar ook, dus dan heb ik altijd een uitvalbasis als bijvoorbeeld het ov niet meewerkt."

Studeren met dochter

Wat haar kinderen vinden van de stap om naar de universiteit te gaan? "Die hadden echt zoiets van: 'stoer mam'", lacht de oudere student. "Die wisten natuurlijk ook dat ik dat echt nog eens voor mezelf zou willen doen."

Haar jongste dochter is zelfs een medestudent. "Die doet een master Psychologie in Tilburg. We zitten soms samen te studeren of ik leer dingen van haar. Dat is een heel leuke bijkomstigheid, moet ik zeggen." Sommige tips die ze van haar dochter krijgt, kan ze zelfs weer aan jongere studiegenoten doorgeven. "Je kan samenvattingen kopen op Stuvia", geeft ze als voorbeeld. "De andere studenten hadden iets van: 'Wat is dat nou?' Dus dat is heel grappig."

'Van leeftijdsverschil merk je niks'

Want bij de vakken die Carien en Marianne volgen met hun deeltijdgroep, die wel vaker bestaat uit wat minder jonge studenten, zitten ze gewoon met hun jonge medestudenten in de collegezaal. En dat betekent ook: samen op excursie, opdrachten maken en soms zelfs een studiereisje.

Dat leeftijdsverschil, daar merk je bijna niks van, zegt Marianne. "Doordat je op die inhoud ingaat", legt ze uit. "Je gaat gewoon met elkaar aan de slag en aan het werk, en je voelt je gewoon student. We gaan ook weleens met z'n allen wat drinken na een college. Daardoor is het weer heel leuk om te studeren, het voelt echt weer zoals vroeger."

Dezelfde taal

Carien kan zich daar ook in vinden. "Ik weet nog mijn eerste excursie, ik was de enige oudere tussen een stuk of vijftien jonge mensen. Toen we buiten gingen verzamelen dachten ze in eerste instantie dat ik de docent was", lacht ze. "'Nee hoor', zei ik, 'ik ben ook student.'"

"Maar ga je samen een opdracht maken, dan spreek je dezelfde taal", gaat ze verder, "omdat je met hetzelfde bezig bent. Ze geven mij evenveel respect als ik hen geef, ik vind dat een fijne wisselwerking." Samenwerken met jonge mensen inspireert ook, vindt ze. "God, die nieuwe generatie: wat geweldig. Wat een mooie explosieve jonge mensen."

Technologische uitdagingen

Natuurlijk zijn er ook uitdagingen. Voor Marianne zit dat 'm vooral in de technologie. "Ik had het typen wel een beetje onderschat", geeft ze toe. "Ik heb geen typediploma en ben er natuurlijk ook niet mee opgegroeid." Waar vroeger alles op papier gebeurde, van tentamens tot werkstukken, is dat nu op de computer.

En dan is er ook nog een verschil tussen Mariannes eerste opleiding, geneeskunde, en kunstgeschiedenis. "Geneeskunde is heel veel mutiple choice, terwijl kunstgeschiedenis heel veel essayvragen heeft", vergelijkt ze. "Daar zijn we in de geneeskunde veel minder mee opgegroeid. Dat is dus een kant die ik wat meer heb moeten ontwikkelen, ik ben gewend om korte antwoorden te geven."

Bezigheidstherapie

De opleiding duurt nog 3 jaar, "en voorlopig denk ik er nog niet aan om te stoppen", beslist Marianne. "Pensioen bestaat veel uit activiteiten: je gaat eens lunchen met die en doet van alles. Maar ik zocht een soort flow, een soort mindful iets: dat je een paar uur per week ergens geconcentreerd mee bezig bent. In kunstgeschiedenis heb ik dat wel gevonden."

Ook Carien is van plan de opleiding af te maken. "Mensen vragen weleens: waarom doe je dit? Wat wil je ermee? En dan zeg ik: 'Ik doe dit voor mezelf omdat ik heel graag de universiteit wil doen. Sommigen snappen dat, anderen waarschijnlijk niet."

'Puur voor mezelf'

Zelf snapt ze de vraag wel. "Zo is de maatschappij ingericht. Je moet iets leren om er iets mee te doen. En het is niet gebruikelijk dat je iets puur voor jezelf doet of voor je gevoel doet."

Voor Carien is het genoeg om het voor haarzelf te doen, gewoon omdat ze het interessant vindt. "Op vakantie deel ik mijn kennis over kunst wel via Polarsteps of met vriendinnen in het museum", vertelt ze. "En dat vinden ze hartstikke leuk."