Of je het nou koopt in de supermarkt of bestelt in de horeca: iedere koffiedrinker weet dat koffie de afgelopen jaren duurder is geworden. Tenminste, in Nederland. Op vakantie lijkt het vaak alsof koffie nog wel goedkoop te krijgen is. We vroegen lezers van onze Doe Mee-nieuwsbrief: hoeveel betaal jij voor een kopje koffie op vakantie?

Goedkoopste koffies

We ontvingen tientallen reacties op die oproep. Soms met foto van bonnetje of koffiekopjes erbij. Wat bleek: de goedkoopste koffie werd gedronken in Frankrijk, voor maar 1,10 euro!

"Het was een zwarte koffie, in een kleine plaats waar ik de naam niet meer van weet", schreef de inzender erbij. Ook in Spanje en Italië lukte het regelmatig om voor nog geen 2 euro een koffie te scoren, bleek uit de inzendingen.

Hoger prijskaartje

In andere landen was dat moeilijker. We kregen bijvoorbeeld een dure zwarte koffie 'toegestuurd' uit Noorwegen, van maar liefst 4 euro. "Maar gelukkig was bijtappen daar soms mogelijk", vertelde deze vakantieganger.

De duurste koffie die wij voorbij zagen komen kwam - opvallend - uit hetzelfde land als de goedkoopste: Frankrijk. In het toeristische Carcassonne had inzender Ria de twijfelachtige eer die duurste koffie te betalen: 6,50 euro voor een cappuccino.

Geen Big Mac-index voor koffie

De inzendingen geven een beeld van de koffieprijzen in verschillende landen. Maar wie koffieprijzen wil vergelijken, loopt al snel tegen een probleem aan: met 'koffie' wordt niet altijd hetzelfde bedoeld. Waar sommige producten overal hetzelfde zijn, kent koffie eindeloos veel varianten.

"Een Big Mac-index voor koffie ken ik dan ook niet", zegt voedingseconoom Thijs Geijer van ING. De bekende Big Mac-index vergelijkt de prijs van een hamburger van McDonald's, die in elk land vrijwel hetzelfde is samengesteld.

Van oploskoffie tot pads

"Zo'n vergelijking is voor koffie moeilijker te maken", gaat Geijer verder. "Zelfs als je het alleen hebt over zwarte koffie, dan heb je nog oploskoffie of pads of cups, van het huismerk of van A-merken, etcetera."

Er zijn wel pogingen gedaan om de prijzen van koffies wereldwijd naast elkaar te zetten. Zo berekende het Amerikaanse financieel adviesbedrijf SavingSpot in 2023 de gemiddelde prijs van een grote latte-koffie van Starbucks in tientallen landen door foto's van menukaarten en prijzen in bezorgingsapps te vergelijken. In Zwitserland kostte zo'n latte meer dan 7 dollar, in Italië 2,84 en in Nederland 4,44 dollar.

Vergelijken is lastig: koffie is een containerbegrip

Toch is het moeilijk om een écht goede vergelijking te maken, zegt ook koffie-ondernemer Menno Simons. "Koffie is een containerbegrip. En niemand overziet het totaalplaatje van verkoopplekken."

Simons heeft zelf een 'specialty'-koffiezaak in Amsterdam, en is oprichter en algemeen directeur van groothandel in ongebrande koffiebonen Trabocca en eigen koffiebranderij en -merk Bocca Coffee. "Voor sommige mensen is koffie een soort lifestyle geworden", ziet Simons. "Dan gaat het eigenlijk meer om de beleving - of er een hartje in de cappuccino wordt gemaakt, zeg maar - en minder over de koffie zelf. Maar ook dit speelt mee in de totale kosten."

Supermarkt versus horeca

De prijs van supermarktkoffie wordt bepaald door verschillende factoren. "Grondstofkosten voor de koffie zelf, transportkosten, kosten voor het verwerken van de bonen waar machines en energie voor nodig zijn, loonkosten, verpakkingen en marketingkosten als het om merkproducten gaat", somt voedingseconoom Geijer op.

In de horeca is koffie vaak duurder dan in de supermarkt. "Dat komt vooral doordat je in de horeca meer betaalt voor loonkosten. Die maken wel 30 tot 40 procent van de prijs voor jouw kopje koffie uit", zegt Geijer.

Duurder in Amsterdam

"Ook kan er een verschil zijn in de kosten van de gebruikte koffiebonen", gaat hij verder. "In de horeca verwacht je dat kwalitatief betere koffie wordt gebruikt."

Daarnaast betaal je bij koffie in de horeca ook voor de huurkosten van het pand. "Dat is de reden dat koffie in het centrum van Amsterdam meestal duurder is dan wanneer je bij wijze van spreken naar Den Helder gaat", vertelt koffie-ondernemer Simons.

Koffieprijzen op de wereldmarkt

De ene koffie is de andere dus niet. Maar duidelijk is wel dat de prijzen van verschillende koffies op allerlei plekken zijn gestegen. In Nederland, maar ook in andere Europese landen, vertelt Geijer. "Dat komt doordat Europese koffie-importeurs op dezelfde wereldmarkt koffie kopen."

"Op die wereldmarkt brengen handelsbedrijven koffie van verschillende kwaliteitsklassen bij elkaar. Maar nu zijn er verstoringen en dus heeft iedere koffie-importeur met prijsstijgingen te maken."

Robusta en Arabica

De prijs van ruwe koffie is flink omhoog gegaan, vertelt Simons. "De prijzen voor de twee bekendste koffiebonen, de Arabica en de Robusta, worden op de beurzen tegen recordprijzen verhandeld. De Robusta-boon wordt vaak gebruikt door de grote, 'mainstream' koffiemerken. Vandaar dat je ook in de supermarkt de prijzen zag stijgen."

De koffieprijzen zijn flink gaan stijgen vanaf eind 2023. De prijzen piekten in februari 2025. Op dit moment (in augustus 2025) kost Robusta-koffie op de termijnmarkt ongeveer 3,60 euro per kilo. Arabica-koffie kost zo'n 5,95 euro per kilo.

Slechte oogst en spanningen

Dat de koffiebonen duurder zijn geworden, heeft verschillende redenen. "De oogsten waren slecht in Vietnam en Brazilië, de belangrijkste landen die koffie produceren. Koffie is een kwetsbaar gewas en zeer gevoelig voor klimaatveranderingen", weet Geijer.

Bovenop de slechte oogsten liepen ook de transportkosten op, onder andere door spanningen in de Rode Zee. "En dan heb je nog de speculanten die zich graag op een markt met veel onzekerheid storten. Daarmee versterken zij de prijsschommelingen, waardoor de prijs sneller kan stijgen."

Vraag en aanbod

"Tegelijk met deze problemen in het aanbod van koffie, blijft de vraag naar koffie wereldwijd stijgen," weet Simons te vertellen.

"Je ziet vooral in China en India dat mensen opeens koffie beginnen te drinken. Ook dat legt druk op de markt en speelt mee in de verwachting dat de markt nog wel even vast blijft zitten", legt hij uit.

Stijging in Nederland

Hoewel de koffieprijzen in heel Europa zijn gestegen, verschilt het per land hoeveel duurder de koffie is geworden. "De prijsstijging in Nederlandse supermarkten is gemiddeld als je die vergelijkt met andere Europese landen", weet Geijer.

"Koffieprijzen stegen in de Europese supermarkten gemiddeld met 18,8 procent tussen mei 2023 en mei 2024, blijkt uit cijfers van Eurostat", vertelt de voedingseconoom. "In Nederland bedroeg die stijging 18,0 procent."

Geen absolute prijzen

De koffieprijzen in Polen en België stegen in die tijd 'slechts' een krappe 12 procent, terwijl de stijging in Italië bijna 25 procent was. "Deze stijging zegt alleen nog niet zoveel over de absolute prijzen, oftewel dat wat de consument nu echt betaalt", zegt Geijer.

"Want die prijzen verschilden natuurlijk al per land", legt hij uit. In Italië steeg de koffieprijs dan wel met bijna 25 procent, maar toch staat de koffie nog steeds bekend als relatief goedkoop.

Algemene prijsniveau's

"Goede statistieken over de absolute supermarkt-koffieprijzen in verschillende landen zijn er helaas niet", zegt hij. "Maar wel zijn er algemene statistieken over de prijzen van non-alcoholische dranken." Hieronder valt koffie, maar ook thee, water, frisdranken en fruitdranken. "Hier kun je dus niet de precieze koffieprijzen uit afleiden, maar het is wel waarschijnlijk dat deze algemenere prijsniveaus zich doorvertalen naar koffie", zegt Geijers.

De hoogste prijzen voor non-alcoholische dranken in de Europese Unie vond je vorig jaar in Ierland, gevolgd door hoge prijzen in Noorwegen en Zwitserland (geen EU-lidstaten, maar wel lid van de Europese Economische Ruimte). De laagste prijzen binnen de Europese Unie kon je vinden in Italië.

1 euro-espresso heilig in Italië

Simons geeft een verklaring voor de vaak goedkopere koffie in Italië: "De 1 euro-espresso is daar zo ongeveer heilig. In Italië werden altijd al relatief goedkope bonen gebruikt. En omdat ze de prijs nu niet willen verhogen, zijn ze nog goedkopere bonen gaan gebruiken. Koffiesoorten die eerst opgeslagen lagen en die niemand wilde hebben, gaan nu toch over de toonbank. De kwaliteit is daardoor wel achteruitgegaan."

"Ook in Spanje en Portugal worden vaak mindere kwaliteit koffies gebruikt", vertelt Simons. Daar is, net als in Italië, een voorkeur voor espresso's of daarop gebaseerde koffies, en dus is er een relatief grote markt voor de goedkopere Robusta-bonen. Die markt is in bijvoorbeeld Scandinavische landen veel kleiner.

Markt verschilt per land

Toch zijn het niet alleen de bonen die uiteindelijk de consumentenprijs van koffie bepalen. "Ik heb een koffieboon van een boer uit Ethiopië met wie ik samenwerk: die verkopen we hier in Nederland, maar ook aan bekende branders in Amerika", vertelt Simons.

"Exact diezelfde koffie, van diezelfde boer, wordt in Amerika voor 65 dollar per kilo aangeboden in duurzame supermarkt 'Whole Foods'. Dat is omgerekend zo'n 56 euro. Terwijl ik die koffie hier in Nederland bijna niet kan verkopen voor 30 á 35 euro." De markt verschilt per land, wil Simons met dit voorbeeld aangeven.

Concurrentie op de markt

En ook voedingseconoom Geijer wijst daarop: "Voor de consumentenprijzen maakt het uit hoe de markt in een land eruit ziet. Als er veel concurrentie op de markt is, dan is er bijvoorbeeld minder ruimte om de prijzen te laten stijgen dan wanneer er slechts een paar grote spelers zijn."

En ook de grootte van de markt maakt uit: "In Frankrijk en Duitsland is de markt bijvoorbeeld veel groter dan in Nederland. Koffiebedrijven hebben dan schaalvoordelen. Ze kunnen bijvoorbeeld één type verpakking in één taal gebruiken voor een grote markt, of één marketingcampagne voor meer dan 50 miljoen mensen."

Belastingverschillen

En dan zijn er nog belastingsverschillen. Lidstaten mogen zelf bepalen hoe zij koffie belasten. "In Nederland rekenen we in de horeca 9 procent btw voor non-alcoholische dranken als koffie. In andere landen ligt dat percentage vaak lager, waardoor je koffie er voor een zachter prijsje kunt kopen", vertelt Geijer.

Maar bijvoorbeeld Duitsland kent een speciale koffiebelasting: de 'kaffeesteuer'. Die is best hoog, je betaalt een verbruiksaccijns van 2,19 euro op een kilo gebrande koffie en 4,78 euro voor een kilo oploskoffie. Ook in sommige andere Europese landen betalen consumenten een verbruiksaccijns over hun koffie, maar de tarieven daarvan zijn niet zo hoog als in Duitsland.

Salarissen in de horeca

Naast de kwaliteit van de koffiebonen en de inrichting van de markt en belastingen, is in de horeca een belangrijke verklaring voor verschillen tussen landen: de loonkosten. "In typische vakantielanden zoals Frankrijk, Spanje en Italië liggen de loonkosten een stuk lager. Personeel krijgt dus minder betaald. En daarom hoef jij minder voor je koffie te betalen", zegt Geijer. "Maar dit is dus niet een specifieke reden voor koffie, het verklaart bijvoorbeeld ook je goedkope pizza."

Wat bij de horeca tot slot een bepalende factor is, is de locatie. "Net als in Nederland zie je op vakantie in andere Europese landen ook: een koffie in een klein dorpje is vaak goedkoper dan in een grote stad in hetzelfde land."

Mindset

De prijs van koffie in verschillende landen wordt dus bepaald door veel verschillende factoren: van de bonen tot de belasting, van de loonkosten tot de locatie. Maar er speelt nog iets mee: hoe je die prijs ervaart. Hoeveel koffie kost is één ding, maar hoe hoog die prijs voelt, hangt vaak ook af van wat je gewend bent en wat je verwacht.

"Het is ook de mindset die je hebt", zegt Simons hierover. "Wil ik zo goedkoop mogelijk koffie scoren, of wil ik koffie die gewoon goed is?" Zelf neemt hij op vakantie zijn eigen koffie mee. "Ik wil geen vieze koffie drinken op vakantie, daar word ik niet gelukkig van, dus neem ik een Bocca-survivalbag mee, met een handmolentje en weegschaaltje. Dan kan ik filterkoffie zetten, lekker vers. En ik weet zeker dat het allemaal klopt, dat de koffieboeren een eerlijke prijs hebben gekregen."

'Koffie is eigenlijk goedkoop'

Koffieboeren krijgen vaak te weinig betaald, vertelt hij. "Ik kom net terug uit Brazilië, en daar zijn bijna geen plukkers meer. Het moet wel zinvol voor hen blijven om mooie koffie te maken. Daarom is het belangrijk om hen genoeg te betalen."

Volgens Simons is koffie nog steeds te goedkoop, ondanks de prijsstijgingen. "De perceptie is anders, zeker in Nederland. Maar als je koffie vergelijkt met bijvoorbeeld benzine of Coca Cola, dan is koffie goedkoper per liter. Zelfs als je de beste, vers gebrande koffiebonen van de wereld gebruikt."

Niet vanzelfsprekend meer

Kortom: koffie is dus goedkoop - en toch duurder geworden op de wereldmarkt, in de supermarkten en op de terrassen.

Op vakantie kun je nog weleens verrast worden door een koffie van 1,10 euro op een dorpsplein in Frankrijk. Dus ja: op sommige plekken is koffie echt nog goedkoop, maar vanzelfsprekend is dat niet meer.