Pas 4 op de 10 kiezers weten zeker waar ze op gaan stemmen. Met nog drie partijen die meedoen in de race om de grootste te worden, zijn zwevende kiezers allesbepalend. Hoe gaan zwevende kiezers rond de grootste partijen hun stem bepalen?
Dat vroeg EenVandaag aan ruim 10.000 zwevende kiezers die tenminste een van de grotere partijen in de zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos overwegen. Het gaat hier om kiezers die mogelijk gaan stemmen, maar er nog niet helemaal uit zijn.
Verkiezingsprogramma's en debatten
De zwevende kiezers gaan zich vooral nog verdiepen in verkiezingsprogramma's (43 procent), wachten laatste ontwikkelingen rond grote thema's af (41 procent) of gaan er goed voor zitten bij de laatste debatten (34 procent).
Maar de ene zwevende kiezer is de andere niet. Dat blijkt ook als we de kiezersgroepen uitsplitsen naar de partij(en) die ze volgende week overwegen bij de Tweede Kamerverkiezingen. Hier gaan de zwevende kiezers rond VVD, NSC, GroenLinks-PvdA, PVV, D66 en BBB de komende dagen op letten.
VVD: plannen en daadkracht
Waar letten mensen die twijfelen over de VVD de komende week op? Het verkiezingsprogramma staat stipt op één. Bijna de helft van de potentiële kiezers wil zich daar nog in verdiepen. Interessant is verder dat deze groep de doorrekening ervan zwaarder laat wegen dan andere kiezers. 1 op de 5 mogelijke VVD-kiezers gaat daar naar kijken.
VVD-leider Dilan Yeşilgöz kan nog kiezers winnen door zich daadkrachtig op te stellen. Zwevers rond de VVD vinden dat belangrijker dan andere kiezers. Verder moet de lijsttrekker integriteit uitstralen, regeerambities laten zien, een visie hebben op de toekomst en bepaalde kwesties aankaarten. De onderwerpen immigratie, veiligheid en koopkracht noemen ze daarbij het vaakst.
NSC: inhoud en oprechtheid
Zwevende kiezers die NSC een kans geven gaan zich iets vaker dan andere kiezers verdiepen in verkiezingsprogramma's. Ook zijn ze (42 procent) iets vaker dan gemiddeld (34 procent) benieuwd hoe lijsttrekkers van partijen die zij overwegen het gaan doen in grote debatten die nog komen.
Pieter Omtzigt kan deze kiezers vooral overhalen door oprechtheid uit te stralen. Significant vaker dan gemiddeld willen mogelijke NSC-kiezers dit terugzien bij de lijsttrekker. Niet vaker dan andere kiezers, maar wel belangrijk is dat Omtzigt laat zien dat hij veel van de inhoud weet, een visie heeft en kwesties aankaart die zij belangrijk vinden. Het gaat bij deze kiezers vooral om de politieke cultuur en bestaanszekerheid.
GroenLinks-PvdA: kwesties aankaarten
Bij mensen die GroenLinks-PvdA overwegen maar er nog niet over uit zijn, valt op dat gesprekken met mensen in hun omgeving vaker dan bij anderen de doorslag geven. Ongeveer 1 op de 6 zwevers rond die partij zegt dat dat bepalend is.
Ook vinden ze het belangrijk dat lijsttrekker Frans Timmermans zich vooral op de inhoud onderscheidt. Hij moet kwesties aankaarten die zij belangrijk vinden, vooral armoede en het klimaat. Verder is het voor deze groep belangrijk dat Timmermans zich richt op de toekomst.
PVV: actuele gebeurtenissen
Zwevers rond de PVV laten zich iets vaker dan gemiddeld leiden door actuele gebeurtenissen op voor hen grote thema's, met name immigratie.
Om kiezers bij zijn partij te laten landen, moet Geert Wilders de laatste dagen vooral laten zien dat hij wil (mee)regeren. Een kwart (27 procent) van de mogelijke PVV-sympathisanten neemt dat mee bij het bepalen van hun stem, tegenover 18 procent van andere zwevende kiezers.
D66: invloed van kieswijzers
Opvallend bij twijfelaars rond D66 is de invloed van kieswijzers op hun stem. Bijna de helft (44 procent) van die groep laat zijn stem in de laatste dagen afhangen van de uitkomst daarvan - veel vaker dan andere kiezers (29 procent gemiddeld). Verder gaan twijfelaars rond D66 vaker af op nieuwsartikelen en podcasts over partijen en lijsttrekkers om hun stem te bepalen. Ze laten zich juist minder vaak dan anderen leiden door gebeurtenissen rond thema's die zij belangrijk vinden.
Wat moet lijsttrekker Rob Jetten de komende dagen doen om nog kiezers winnen? Vooral door de juiste visie op de toekomst te schetsen. Ruim de helft van de twijfelaars rond D66 (53 procent) vindt dat belangrijk, veel vaker dan de gemiddelde zwevende kiezer (34 procent). Net als mensen die GroenLinks-PvdA overwegen, laten zij zich relatief vaak beïnvloeden door gesprekken met vrienden, familie of collega's 17 procent).
BBB: debatten en willen regeren
Ook kiezers die BBB een kans geven gaan op het puntje van hun stoel zitten bij debatten die nog komen. 42 procent van hen neemt het optreden van lijsttrekkers daarin mee bij het bepalen van hun stem. Ook zijn zij, meer dan andere kiezers, vatbaar voor gebeurtenissen rond thema's die zij belangrijk vinden, zoals immigratie en de zorg. Opvallend genoeg wordt stikstof maar weinig genoemd.
Als Caroline van der Plas deze kiezers definitief wil binnenhalen, zal ze daadkracht en integriteit uit moeten stralen. Zwevers rond BBB geven vaker dan andere kiezers aan dat ze daar gevoelig voor zijn. Ook moet de lijsttrekker laten zien dat ze wil meeregeren.
Over dit onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd op 14 en 15 november 2023. Aan het onderzoek deden 10.817 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee die nog twijfelen of en, zo ja, of ze gaan stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november, maar wel één van de zes grootste partijen in de laatste zetelpeiling overwegen.
De uitkomsten zijn gewogen en representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het Opiniepanel bestaat uit ruim 80.000 leden.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.