Zo kan klimaatverandering tot oorlogen leiden, volgens oud-Commandant der Strijdkrachten

Als hoogste militair van Nederland zag Tom Middendorp hoe klimaat en veiligheid nauw verbonden zijn. Door klimaatverandering stijgt de schaarste in de wereld, vertelt de oud-Commandant der Strijdkrachten. "En conflicten en oorlog ontstaan door schaarste."

Als Commandant der Strijdkrachten was Middendorp leider van verschillende grote missies van het Nederlandse leger in Afghanistan, Mali, Soedan, Irak en Somalië. Zo signaleert hij dat klimaatverandering de werkelijke oorzaak is van heel veel conflicten op de wereld.

Mali

Dat besef was voor hem een eye-opener. "Het klimaat gaat echt onze veiligheid bepalen. Maar de meeste mensen beseffen dit helemaal niet. En die onwetendheid is heel schadelijk voor ons voortbestaan." In Mali zag hij bijvoorbeeld hoe migratiestromen door klimaatverandering voor conflicten zorgden. "In het noorden van Mali rukken de woestijnen op. De boeren en herders kunnen er niet meer in hun levensonderhoud voorzien, want het land wordt steeds onvruchtbaarder."

"Ze besluiten naar het zuiden te trekken waar de grond nog wel vruchtbaar is, maar daar zitten al andere boeren. Anderen trekken naar de steden, maar daar rondkomen is ook niet makkelijk. En dan zie je dat mensen vatbaarder worden voor alternatieve inkomsten en voor extremisme."

Klimaatvluchtelingen

Doordat steeds meer gebieden onbewoonbaar worden, neemt het aantal klimaatvluchtelingen in rap tempo toe. Veel landen hebben door klimaatverandering vaker te maken met extreme droogte, waardoor oogsten mislukken en mensen enorm lijden. Andere landen, zoals Bangladesh, hebben te maken met extreme overstromingen. "Landbouwgrond wordt door de zee ingenomen en mensen worden gedwongen landinwaarts trekken."

"In 2050 zullen er volgens de Wereldbank 200 miljoen klimaatvluchtelingen in beweging zijn," vertelt Middendorp. "Wereldwijd praat je over enorme aantallen. Want overal slaat die droogte toe en overal zie je mensen wanhopig worden en wegtrekken."

Ring van instabiliteit

Ook in de landen rondom Europa is klimaatverandering volgens Middendorp een aanjager van instabiliteit. "We noemen dat de ring van instabiliteit. Het zijn fragiele landen met een zwak bestuur. Mensen hebben daar maar weinig perspectief."

"Klimaatverandering ontneemt de mensen daar het kleine beetje perspectief dat ze hebben, want het wordt steeds droger. Je ziet deze landen in feite afglijden, afglijden richting conflicten."

Voedingsbodem voor extremisme

Behalve voor migratiestromen zorgt schaarste er ook voor dat extremisten een kans krijgen. Vooral het toenemende tekort aan water is een belangrijke aanjager van spanningen, zegt Middendorp. "Zoals in Uruzgan, waar we na een dagenlange strijd de taliban wisten te verdrijven. Maar daarmee hadden we het probleem ter plekke niet opgelost."

"We kwamen erachter dat de onveilige situatie was ontstaan door een groot watertekort. De boeren hadden een conflict over de verdeling van het water en de overheid wist het niet snel genoeg op te lossen. Toen sprong de taliban in dat vacuüm en zo kregen ze controle over de bevolking. Pas toen we gingen bemiddelen en een oplossing bedachten voor het waterprobleem, werd de situatie veilig."

Voor toekomstige generaties

Om zijn inzichten met zoveel mogelijk mensen te delen schreef Middendorp het boek Klimaatgeneraal. Opgedragen aan zijn twee kinderen Joris en Renée, hun generatie en al die generaties die volgen, zo schrijft hij in het voorwoord.

"Ik denk dat we hier wel degelijk uit kunnen komen. Maar dan moet er wel iets veranderen." We zien het klimaat nog te vaak als een links thema en veiligheid als een rechts thema, vindt hij. "Daar moeten we mee stoppen, want dit klopt niet. Zowel klimaat als veiligheid zijn basisvoorwaarden voor onze hele maatschappij en dus voor iedereen van belang."

Eerlijk verdelen

Middendorp denkt dat veel oplossingen gevonden kunnen worden in technologie en innovatie. "Boven onze hoofden zit een onuitputtelijke bron van water die we met technologie uit de lucht kunnen krijgen. Zo kunnen we water in de woestijn maken."

"Ik heb echt een heilig geloof in onze levenskracht en ons innovatieve vermogen. In de energietransitie worden nu miljarden geïnvesteerd. Als we dit ook op het gebied van water en voedsel gaan doen, dan kunnen we veel veiligheidsproblemen voorkomen. "

Arme landen als eerst kopje onder

Belangrijk is dan wel een eerlijke verdeling, zegt hij. "Arme landen gaan nu als eerste kopje onder. Zij hebben vaak een kleine CO2-uitstoot en zijn dus niet verantwoordelijk voor het huidige klimaatprobleem. Dit klimaatonrecht leidt nu al tot spanningen en dat is logisch. Als Afrika een klimaatramp in Europa zou veroorzaken, zouden wij ook boos zijn. Daar moet je goed mee omgaan."

"De rijke landen beloofden de arme landen in 2009 jaarlijks 100 miljard aan klimaatsteun, maar dit jaar bleef het bedrag alweer steken op 80 miljard. Het is voor ieders veiligheid belangrijk om dit beter doen. Als deze arme landen zich met innovaties kunnen beschermen tegen droogte en overstromingen, dan hoeft de bevolking niet op de vlucht te slaan naar Europa en krijgen radicale opvattingen geen kans."