Zo beschermen perenbomen, visverjagers en zelfs windmolens de vissen in de Noordzee

Windmolens op zee zijn hard nodig om de doelen te behalen voor het opwekken van duurzame energie. Bij de bouw ervan heeft het leven onder water last van het lawaai. Maar als ze eenmaal zijn aangelegd, kunnen windmolenparken de natuur juist helpen.

Funderingen voor windmolens worden aangelegd door palen in de zeebodem te slaan. Die klus veroorzaakt zulke enorme geluidsklappen onder water, dat deze schadelijk kunnen zijn voor vissen als ze te dichtbij komen.

Dove vissen

Als je als vis te dichtbij een hei-activiteit bent, kan het slecht met je aflopen, vertelt akoestisch ecoloog Hans Slabbekoorn van de Universiteit Leiden. "Dat kan dodelijk zijn. Je zwemblaas knapt kapot en je kunt onderhuidse bloedingen krijgen, dan is het gewoon afgelopen."

"Ook kunnen vissen doof worden van de geluiden, en dat is ernstig, want ze zijn afhankelijk van hun gehoor om elkaar terug te vinden. Ook kunnen ze hun prooi niet meer vinden en de roofdieren niet meer ontlopen. Dat zijn dus verschillende soorten bedreigingen."

Bubbeltjesgordijn

Maar daar zijn oplossingen voor. "In Borssele zijn we binnen de geluidsnormen gebleven die door de Nederlandse overheid zijn opgesteld. We hebben daarvoor zogenaamde bubbeltjesgordijnen gebruikt. Die nemen de trillingen op", vertelt Joël Meggelaars van energiebedrijf Ørsted.

"Het is goed dat de schade wordt beperkt met dit soort technieken", zegt Slabbekoorn, die enthousiast is over het bubbeltjesgordijn. Zelf heeft hij samen met zijn team visverjagers ontwikkeld om vissen op afstand te houden van hei-werkzaamheden. Door middel van geluid blijven de vissen weg.

Kansen voor de natuur

Hoewel de aanleg van windmolenturbines onderwaterleven verstoort, bieden windmolenparken ook kansen voor de natuur. "Ze zijn namelijk niet toegankelijk voor vissersschepen", vertelt Meggelaars. "Dat betekent dat in de komende jaren honderden vierkante kilometers niet meer bevist mogen worden."

"En ook de fundamenten van de windmolens bieden een kans voor dieren als oesters en mosselen", vult Gijs van Zonneveld aan. Hij is projectleider bij Ark Natuurontwikkeling en werkt samen met Ørsted aan de rewilding van de Noordzee. "Ze hechten zich graag vast aan de funderingen van de molens." De dieren hebben dat namelijk nodig voor voortplanting.

Geven en nemen

Alle rewilding-projecten zijn kansen op herstel voor de Noordzee. "We maken nu nieuwe schelpdierriffen die de bodem weer vastleggen en zo herstellen we de leefomstandigheden voor vissen, wieren en plankton", vertelt Van Zonneveld.

"Daardoor krijgt de natuur van de hele Noordzee weer gezondheid en stevigheid. Het gaat erom dat we niet alleen maar nemen, maar ook geven."

Noordzeerif van perenbomen

Het herstel van schelpdierriffen is essentieel voor een gezonde natuur in de Noordzee, volgens Tjeerd Bouma van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). In de unieke onderwaterbassins in het Zeeuwse Yrseke doet hij onder andere experimenten met riffen die gemaakt zijn van oude perenbomen.

"Al die takken van perenbomen hebben al mooie, grillige vormen. Ze zijn ideaal om een complexe structuur onder water te maken, zoals een bomenrif."

Visparadijsjes

Het eerste bomenrif wordt deze zomer uitgezet in de Waddenzee, vertelt Bouma. "Als het een beetje meezit kunnen we van deze oude perenbomen visparadijsjes maken, waar jonge vissen gaan opgroeien en de grotere soorten dan weer uit gaan zwemmen naar de gebieden eromheen."

"Als we een aantal van dit soort hotspots kunnen maken in die beschermde gebieden waar toch al niet gevist mag worden, kunnen we het hele systeem verrijken. Zelfs in die delen waar we wel mogen vissen."