Wet zorg en dwang moet patiënten beschermen maar 'is niet te doen' door stortvloed aan regels

Minder administratieve rompslomp en minder regeltjes moeten de zorgsector ontlasten. De gloednieuwe Wet zorg en dwang bereikt precies het tegendeel, vinden betrokkenen. "De geest van de wet is prima, maar er zitten enorm veel haken en ogen aan."

Thea Veenendaal heeft alzheimer en woont sinds 6 jaar bij zorgorganisatie Vivium in Weesp. Hier leven mensen met dementie zo zelfstandig mogelijk in woongroepen van 5 á 6 personen. Om 's nachts hun veiligheid te kunnen waarborgen wordt er met een akoestisch bewakingssysteem gewerkt en wordt de huisdeur op slot gedaan. Bewoners zoals de 85-jarige Thea kunnen op deze manier niet verdwalen. En als er gedurende de nacht iets misgaat, bijvoorbeeld als iemand uit bed valt of verward en angstig wordt, dan kunnen medewerkers snel te hulp schieten.

'Ik weet dat ze hier veilig is'

Haar neef Peter is blij met deze oplossing: "Thea heeft het hier naar haar zin, en ik weet dat ze veilig is en er altijd iemand op tijd bij kan zijn als er iets misgaat." Wat hij niet begrijpt is dat maatregelen zoals 's nachts de voordeur op slot doen of akoestische bewaking onder de nieuwe wet continu besproken en geëvalueerd moeten worden. "Hier zit toch niemand op te wachten."

Reden hiervoor is de nieuwe Wet zorg en dwang die sinds 1 januari 2020 geldt. Onvrijwillige zorg zoals opsluiting moet ermee terug worden gedrongen. Maar professionals vinden de wet totaal onduidelijk. "Veel medewerkers hebben geen idee hoe ze alle nieuwe regels die nu gelden kunnen toepassen, met als gevolg dat ze eerder te weinig doen om maar niet in overtreding met de wet te zijn."

Goed evenwicht

"We zijn al heel lang bezig te kijken hoe we vrijheid en veiligheid van onze clienten in een goed evenwicht kunnen brengen", vertelt specialist ouderengeneeskunde Wilma Deerenberg die bij Vivium werkt.

"We hebben regelmatig overleg met familieleden om te kijken of bepaalde maatregelen nodig zijn om veiligheid van bewoners te waarborgen, en ook om deze níet toe te passen als het niet nodig is en het de privacy van bewoners te veel aantast."

Om de haverklap vergaderen en rapporteren

Over de nieuwe situatie is Deerenberg niet te spreken: "We moeten in het kader van de Wet zorg en dwang vanaf nu met een hele club mensen om de drie maanden bij elkaar gaan zitten, en dan per bewoner bekijken of alle zorgmaatregelen nog wel kloppen."

"Maar mensen met dementie worden niet meer beter", vervolgt Deerenberg. "Dus die kunnen niet opeens wél weer veilig alleen op pad en die blijven last houden van verwardheid en angst, waardoor ze 's nachts verdwaald kunnen raken. Daarover hoef je echt niet om de haverklap met z'n allen te vergaderen en te rapporteren. Dat is zo zonde van de tijd."

Geen idee wat vanaf nu wel of niet mag

Vivium is niet de enige zorginstelling die kampt met de gevolgen van de nieuwe wetgeving. Volgens Actiz, de branchevereniging van zorgorganisaties, is er sprake van een doorgeschoten papieren tijger. "De geest van de wet is prima", vindt Actiz-bestuurder Ronald Schmidt. "Bescherming van cliënten en patiënten is een groot goed, daar zijn we zeker voorstander van."

"Wel zitten er enorm veel haken en ogen aan deze wet", legt hij uit. "En door de snelle invoering ontstaan er nu problemen. Niet alleen in verzorgingshuizen, maar ook bijvoorbeeld binnen de thuiszorg. Medewerkers hebben echt geen idee hoe ze alle nieuwe regels kunnen implementeren, laat staan waarom al deze regels überhaupt nodig zijn."

Gevaarlijke situaties door nieuwe wetgeving

Dit kan tot gevaarlijke situaties leiden, zo vrezen mensen uit het veld. Nienke Nieuwenhuizen is voorzitter van Verenso, de vereniging van specialisten in de ouderengeneeskunde. Ze noemt als voorbeeld een thuiszorgmedewerker die tot nu toe de huisdeur bij een dementerende klant op slot kon doen, indien nodig.

"Stel dat je even boodschappen doet, terwijl je dementerende partner achterblijft blijft met de thuiszorgmedewerker. Ben je niet op tijd terug om te overlappen, dan kon de thuiszorgmedewerker tot nu toe eventjes de deur op slot doen." Maar dat mag volgens de letters van de nieuwe wet niet meer zomaar. "Met als gevolg dat de patiënt op een onbewaakt moment aan de wandel kan gaan en verdwaald kan raken, of erger."

Zes extra medewerkers voor alle administratie

Collega Wilma Deerenberg windt er geen doekjes om: "Om aan alle regels en rapportages te voldoen zouden we er zo'n zes fulltime medewerkers bij moeten hebben, puur voor alle extra toetsing en administratie. Als je nagaat hoe krap we nu al zitten omdat er onvoldoende medewerkers te vinden zijn en er een groot tekort heerst aan specialisten ouderengeneeskunde, dan is dat gewoon niet te doen."