Weer excuses van politie voor racistisch incident en garantie dat het in de toekomst echt beter gaat

Chef Fred Westerbeke van de politie Rotterdam-Rijnmond biedt excuses aan voor weer een racistisch incident in zijn eenheid. Aanleiding is een arrestatie waarbij buitensporig geweld werd gebruikt en een betrokkene door een agent 'kutneger' werd genoemd.

Het is niet voor het eerst dat Westerbeke excuses aanbiedt na racisme bij de Rotterdamse politie. Anderhalf jaar geleden deed hij dit ook vanwege uitspraken van agenten van zijn eenheid in de 'Jan Smit-appgroep'. Daarin werd over burgers gesproken als 'kankervolk, kutafrikanen en pauperallochtonen'.

Buitenproportioneel geweld en racisme verhuld

Het incident waar eenheidschef Westerbeke nu excuses voor aanbiedt, was op 5 december 2020 in Dordrecht. Een gezin raakte die avond zijdelings betrokken bij een arrestatie van een dronken kennis, die in conflict was geraakt met de politie voor een flat in hun buurt.

De situatie escaleerde in een vechtpartij tussen het gezin en de politie. In plaats van de kennis, werd het gezin geboeid afgevoerd. Een dag na het incident sprak de politie zelf van 'een niet goed te praten geweldsuitbarsting' die 'alle perken te buiten ging'.

'Weerzinwekkende discriminatoire uitlating'

Uit beelden van de camera van de flat bleek echter dat de situatie heel anders was dan de agenten hadden vastgelegd in hun proces-verbaal. Er was buitenproportioneel geweld toegepast en racistische taal gebruikt, oordeelde de rechtbank. De vader van het gezin werd 'kutneger' genoemd, 'een weerzinwekkende discriminatoire uitlating', noemde de rechter dat.

Omdat de politie de gang van zaken ook nog probeerde te verhullen door er geen proces-verbaal van op te maken, vond de rechtbank dat vader en zoon niet meer vervolgd mochten worden. Het OM ging in hoger beroep. Het is nog niet duidelijk wanneer dat is.

Aangifte

De familie deed aangifte tegen de politie voor het geweld en het niet rapporteren van de echte gang van zaken. Het Hof in Den Haag heeft vorige week alsnog bevolen dat de agent vervolgd moet worden voor 'valsheid in geschrift'.

Volgens het Hof 'kan het geen vergissing' zijn dat het gebruikte geweld en de racistische taal niet was vastgelegd. De agent in kwestie is inmiddels door de politierechter veroordeeld voor het gebruik van het woord 'kutneger', een opmerking met een discriminerend karakter. Ook is hij berispt door zijn werkgever.

Westerbeke: excuses namens mijzelf en de eenheid

Westerbeke zegt nu over het incident: "Deze casus is voor alle betrokkenen op verschillende vlakken pijnlijk. Toen we op 30 december 2020 kennis namen van het gebruik van het scheldwoord hebben we direct nadrukkelijk afstand genomen van deze uitspraak."

"Aan degene die het onacceptabele scheldwoord naar zijn hoofd kreeg en een ieder die hierdoor werd gekwetst bied ik zelf en namens mijn eenheid excuus aan."

Lang in onzekerheid

"Er lopen verschillende rechtszaken en het gedrag van iedereen die hierbij betrokken was", zegt Westerbeke. "Hierdoor leven alle partijen al bijna twee jaar in onzekerheid. Deze rechtszaken gaan zowel over het gebruikte scheldwoord als over het geweld dat door betrokkenen tegen de politie is gebruikt."

"Intern is de zaak intensief besproken en doorleefd, zowel met de directe collega's als in breder verband. We kunnen het niet terugdraaien, maar wel leren van wat er is gebeurd. Op het vlak van cultureel en historisch besef valt ook bij ons winst te behalen."

Structureel probleem

De politie ligt al een tijd onder het vergrootglas vanwege verschillende racistische incidenten. Afgelopen voorjaar leidde de documentaire 'De Blauwe familie' tot geschrokken reacties. De docu draaide om een groot aantal agenten van kleur die jarenlang getreiterd, gediscrimineerd en weggepest zijn.

Zowel korpschef Henk van Essen als politiechef Martin Sitalsing noemde racisme en discriminatie bij de politie een 'structureel probleem'. De politie beloofde beterschap en verstuurde vorige week een eerste plan van aanpak uitsluiting, racisme en discriminatie naar de Tweede Kamer, dat 'Nooit meer wegkijken' heet.

'Het roer moet echt om'

Het roer moet echt om, zegt politieman Johan van Renswoude die het plan opstelde. Hij is blij is dat de politie erkent dat er geen sprake is van losse incidenten. "We hebben een hartstikke goede politie in Nederland en ik ben trots op de medewerkers, maar ook bij ons gaat te veel mis op dit vlak." Behalve naar een aanpak, kijkt hij ook naar hoe de cultuur heeft kunnen ontstaan.

Agenten krijgen heel veel op hun bordje zegt hij. "Ze moeten vaak spitsroeden lopen." Zeker in een tijd met toenemende maatschappelijke onrust en polarisatie, vertelt hij. Ze worden veel geconfronteerd met verzet, geweld en scheldpartijen. "Dat maakt dat je bepaalde groepen niet meer vertrouwt en er een soort vijandsbeeld om gaat ontstaan", legt hij uit. Een van de maatregelen die ze hebben genomen is dat er trainingen en handvatten worden aangereikt om 'weerbaarder' te zijn en niet uit balans te raken.

Disciplinair onderzoek

Maar dat je werk zwaar is, is geen enkel excuus om racistische taal uit te slaan, zegt Van Renswoude. "Het gebeurt, maar ik hecht er ook aan om te zeggen dat de meeste dienders deugen. Als je stoom af wilt blazen, hoort er geen racistische taal in te sluipen. Humor en grappen met een racistische toon horen ook niet bij de politie thuis."

Wie zich racistisch uitlaat, kan tenminste rekenen op een disciplinair onderzoek legt Van Renswoude uit. "Als je racistisch bent, hoor je niet bij de politie thuis. Dus dan zou er ontslag kunnen volgen. Maar we bekijken elk geval op z'n merites", zegt hij. "Zo iemand wil ik niet in dienst, maar ik wil ook niet in algemene zin roepen, ik kijk nergens naar, ik onderzoek het niet grondig. Ik wil echt weten wat eraan vooraf is gegaan." Op de kwestie in Dordrecht wil hij niet ingaan. "Ik ga niet speculeren op hoe dat gaat aflopen."

Onderzoek naar grenzen

Er wordt nu gewerkt aan een gedetailleerder plan, zegt hij. "Het plan dat er nu ligt, is er een op hoofdlijnen." De politie gaat uitwerken hoe het sanctiebeleid eruit moet gaan zien. "Bij wat voor type gedrag hoort in principe welke sanctie. We gaan ook heel scherp formuleren wat de normen zijn op het vlak van inclusie, uitsluiting en racisme. Dan gaan we echt in op als je nou een grapje maakt, waar liggen de grenzen. Als je nou op straat overloopt van emotie, wat zijn dan de grenzen die je in acht moet nemen."

Een groot vraagstuk, zegt Van Renswoude. "We sleutelen nu aan de cultuur van een van de grootste organisaties van Nederland." Het gaat om 60 duizend politiemedewerkers die hierin meemoeten. Dat zet je niet zomaar met een 'setje maatregelen' om, zegt hij. Volgens Van Renswoude zijn er veel collega's die met hem de schouders eronder willen zetten en hun hulp aanbieden. "Ik kan het zeker niet alleen."

'Ik beloof geen verandering, ik garandeer het'

Het is niet voor het eerst dat de politie zegt aan de slag te gaan met een meer inclusieve cultuur en te werken aan het tegengaan van racisme en discriminatie. Belooft de politie nu opnieuw beterschap? "Ik beloof geen beterschap, ik garandeer verbetering en verandering. Dat durf ik te garanderen omdat ik er zelf rechtstreeks bij betrokken ben."

Zaken die spelen in de verschillende eenheden in het land moeten nu allemaal gemeld worden bij Van Renswoude. "Alles moet met mij worden afgestemd." Een tijdelijke actie, legt hij uit, tot het 'geborgd is' in de organisatie. "In elke zaak die nu speelt, moet ik geconsulteerd worden en zorgen dat de afdoening in lijn is met de nieuwe koers die we afspreken. Daar is geen ontkomen meer aan. De zaken worden stuk voor stuk scherper beoordeeld en scherper afgedaan."