We blijven maar cv-ketels kopen, al moeten we van het gas af: deze Twentse uitvinding kan de overgang makkelijker maken

Volgend jaar gaat de Groningse gaskraan dicht en in 2030 moeten 1,5 miljoen huizen aardgasvrij zijn. Toch neemt de verkoop van cv-ketels alleen maar toe. Kan een Twentse uitvinding het tij keren? Het apparaat kan van gas moeiteloos over op waterstof.

Jan Liefting is product manager van verwarmingsbedrijf Feenstra. Vorig jaar verkochten ze 30 duizend cv-ketels. "We zien nauwelijks tot geen effecten van de energietransitie. De cv-ketel is nog steeds de makkelijkste en goedkoopste oplossing voor oudere huizen. In nieuwbouw wordt wel vaak standaard een warmtepomp ingebouwd, maar als het gaat om renovatie van oude woningen dan is het allemaal nog cv-ketel."

Geen ruimte voor een warmtepomp

Volgens de Gasmonitor 2020 werden er in 2019 in heel Nederland 450 duizend cv-ketels verkocht, 5 procent meer dan het jaar ervoor. Ook Yvonne Mackenbach in Heerhugowaard kiest opnieuw voor een cv-ketel. "We hebben geen ruimte voor een warmtepomp", legt ze uit.

"Dan zou alles verbouwd moeten worden en daar zit een kostenplaatje aan vast. Als we in een nieuwbouwhuis zouden wonen dan hadden we echt wel een warmtepomp genomen. Maar ons huis is 26 jaar oud." Eigenlijk wacht ze op de komst van waterstof. "Die zal er over 15 jaar toch wel zijn. Tot die tijd houden we ons warm met aardgas en dan kopen we daarna een waterstofketel."

Te veel informatie, te weinig richting

Liefting begrijpt de keuze van Yvonne wel. "Het ene huis leent zich beter voor een warmtepomp dan het andere. Vooral de isolatiegraad van het huis en het afgiftesysteem zijn belangrijk."

Toch zouden volgens hem alle huizen vanaf 2003 helemaal elektrisch kunnen gaan. "En voor wat oudere huizen is een warmtepomp in combinatie met een cv-ketel geschikt: de hybride variant. Maar ik zie ook dat voor veel mensen de energietransitie vrij ingewikkeld is. Er is te veel informatie en te weinig richting."

Waterstof-bal ligt bij de overheid

Maakt het voor de energietransitie uit dat er nog zoveel cv-ketels worden gekocht? Volgens hoogleraar Bouwfysica en Installaties Peter Luscuere van de TUDelft is het geen bedreiging. "Het is maar goed dat niet iedereen nu massaal overstapt op elektrisch verwarmen. De infrastructuur van het stroomnet kan dat helemaal niet aan."

Luscuere legt op dit moment de hand aan zijn boek 'Hydrogen Rocks!' over waterstof, dat binnenkort gratis te downloaden is. Met waterstof is de energietransitie straks heel goed te maken, legt hij uit. "We hebben een aardgasnet liggen dat gebruikt kan worden voor waterstof. Het aardige is ook dat je niet heel Nederland in een keer hoeft te doen." De bal ligt volgens hem nu bij de overheid. Die moet het voortouw nemen. "Net als vroeger met aardgas. Destijds zijn we in 5 jaar tijd van stadsgas overgeschakeld op aardgas. Als de overheid nu weer de regie pakt, kunnen we binnen 5 jaar op waterstof over zijn."

Met dank aan de ruimtevaart

Uitvinders Stefan van Uffelen, Johannes Burger en Robert Jan Meijer van het bedrijf Cooll bedachten een apparaat dat kan helpen bij de overgang van aardgas naar waterstof. Hun adsorptiewarmtepomp is een warmte-aangedreven systeem dat niet op elektriciteit werkt, maar op aardgas of waterstofgas.

"Eigenlijk begon dit avontuur voor ons in 2003 toen wij in opdracht van ESA een ruimtemissie moesten voorbereiden", vertelt Van Uffelen. "We moesten een trillingsvrije koeler van -270 graden Celsius zonder onderhoud en bewegende delen ontwikkelen. Met die technologie hebben wij later in 2009 onze warmtepomp bedacht."

Geluidloos en waterstof-ready

De pomp heeft geen buitenunit en kan precies op de plek van een HR-ketel worden neergezet. Er hoeft niets aangepast of verbouwd te worden. "Het is eigenlijk een thermische pomp. Elke 5 minuten draait de cyclus om, dan hoor je het even klikken. Maar verder is het apparaat geluidloos." Doordat de pomp extra warmte van buiten haalt verbruikt het systeem zeker 30 procent minder gas.

De uitstoot van CO2 wordt ook met minimaal 30 procent teruggebracht. "En op het moment dat je wijk overgaat op waterstof, kun je met hetzelfde apparaat door en hoef je geen waterstofketel te kopen." Goedkoop zullen de eerste modellen niet zijn, zegt Van Uffelen: "Maar zo ging het destijds ook met de HR-ketel. De eerste ketels waren heel duur, maar nu kun je al voor 1000 euro een cv-ketel kopen."

Interim-oplossing

Jan Liefting van Feenstra noemt de uitvinding 'interessant'. "Ik had nog niet eerder een adsorptiewarmtepomp gezien die in een woning kan worden geplaatst. Ook het feit dat er bijna geen bewegende delen in zitten en het apparaat geluidloos is en op waterstof kan draaien, maakt het heel interessant. Het zou een goede interim-oplossing kunnen zijn."

Ook hoogleraar Peter Luscuere denkt dat het systeem een bijdrage kan leveren aan de transitie. "Al vind ik die 30 procent besparing wat aan de lage kant. Maar dit soort tussenvormen zullen zeker een bijdrage leveren. Wat ik wel lastig vind is dat er met ammoniak wordt gewerkt. Verder hoop ik niet dat mensen door deze ketel besluiten hun woning niet verder te isoleren. Dat zou een slechte ontwikkeling zijn."

Veldtestfase

Eerder deze maand kregen Van Uffelen, Burger en Meijer 2 miljoen van investeerders, waaronder het Energiefonds Overijssel, voor de veldtestfase. Over 3 jaar hopen ze de eerste apparaten op de markt te hebben.

"Tot die tijd zou ik de mensen willen aanraden om verder te gaan met het isoleren van de woning", zegt Van Uffelen. "Of je nu een warmtepomp of HR-ketel op zolder hebt staan, blijf isoleren. Dan werken wij verder aan onze uitvinding en brengen we samen de energietransitie dichterbij."