Wat kabinet kan leren van excuses slavernijverleden door Rotterdam: 'Gaat over meer dan geschiedenis alleen'

Het proces rondom de excuses voor het slavernijverleden verloopt alles behalve soepel. Afgelopen zaterdag legden organisaties nieuwe eisen op tafel. Tot onvrede van Kamerleden. In Rotterdam kwam vorig jaar excuses van de gemeente.

Later deze week gaat vice-premier Sigrid Kaag naar Suriname. Het is een ingelaste reis. Zaterdag meldde Nieuwsuur dat onder andere The Black Archives en Kick Out Zwarte Piet per brief nieuwe eisen naar het kabinet hebben gestuurd. Daarin dringen ze aan op een herstelfonds, een verbod op het n-woord, en het verdwijnen van Zwarte Piet uit de publieke ruimte.

Polarisatie

VVD-Kamerlid Pim van Strien noemt de eisen 'bizar'. "Het kabinet is de regie kwijtgeraakt omdat de minister die de excuses gaat maken en de datum waarop het gebeurt, is uitgelekt", zegt politiek commentator Joost Vullings. "Ondanks dat ze rekening hebben gehouden met gevoeligheden, is het kabinet toch weer tekort geschoten."

Afgelopen weekend is besloten dat Kaag naar Suriname gaat. "Ze zijn nu aan het proberen om de regie weer terug te nemen", zegt Vullings. Rutte heeft zichzelf ook op een achterstand gezet doordat hij eerst geen excuses wilde maken. "Tot twee jaar terug zag hij er nog weinig is en was hij bang voor polarisatie. Maar dat is nu juist wat je ziet gebeuren", zegt Vullings.

Proces

"De excuses hadden 150 of 160 jaar al moeten worden gegeven. In 1863, of toen het op schrift werd gesteld dat mensen vrij waren, 160 jaar geleden. Voor mij is het niet te vroeg, het is een proces waarbij processtappen genomen moeten worden", zegt Peggy Wijntuin, initiatiefnemer van het slavernijmonument in Rotterdam. "Dat zag je ook in Indonesië, eerst excuses vanuit het kabinet en vervolgens door de koning." Ze adviseert het kabinet nu om vooral het gesprek aan te gaan.

Het monument in Rotterdam staat er volgend jaar 10 jaar. "En twee jaar na de onthulling nam de burgermeester zelf het initiatief om de herdenking officieel van de stad te maken, net zoals 4 mei dat is", vertelt Wijntuin. De burgemeester kwam zelf met dat idee, iets dat Wijntuin erg waardeert, omdat het belangrijk is dat het oprecht is. Zo is het ook met de excuses, zegt ze. "Dat moeten geen loze woorden zijn."

Geschied-en-is

Wijntuin nam initiatief voor een onderzoek naar het slavernijverleden in Rotterdam, dat nu ook landelijk is gestart. De uitkomsten zijn voor het onderwijs, maar ook voor mensen in de stad. "Mensen verrijkten zichzelf ermee, er kwamen dialoogtafels, stadsgesprekken en uiteindelijk heeft het geleid tot excuses van de burgermeester, die zijn vorig jaar aangeboden op 10 december, de dag van de mensenrechten. Daaraan gelieerd was een bedrag waar bewustwording mee gebracht moest worden."

"Het gaat niet alleen over geschiedenis. Het woord geschiedenis bestaat uit 3 woorden, wat mensen eigenlijk nooit zien: 'Geschied', 'en', 'is'. Het verleden werkt door in het heden", zegt Wijntuin.

Institutioneel racisme

"Gisteren kwam naar buiten dat er sprake is van institutioneel racisme op het minister van Buitenlandse Zaken, dat heeft alles te maken met hoe er vanuit het verleden naar mensen werd gekeken en hoe er tot vandaag nog altijd naar mensen wordt gekeken", zegt Wijntuin. "Hoe mensen als tweederangs burgers worden gezien, of helemaal niet als burgers worden gezien."

"Rutte heeft ook al in 2020 gezegd naar aanleiding van de toeslagenaffaire dat er sprake was van systemisch racisme. Dus er is werk aan de winkel, om rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid te brengen voor inwoners van dit land", zegt Wijntuin. "Rutte moet zich inzetten voor het bestrijden van racisme en dat het niet vrijblijvend is wat hij roept, maar dat er ook sancties komen als mensen zich daaraan schuldig maken."