Wat is Boko Haram? Vijf vragen over Nigeriaanse jihad

Nigeria gaat al jaren gebukt onder een golf van terreur door Boko Haram. Bomaanslagen in de hoofdstad Abuja, tientallen ontvoeringen en dorpen worden volledig geplunderd en uitgemoord.

1. Wat is Boko Haram?

Boko Haram is een Islamitische groep uit het noorden van Nigeria. Letterlijk vertaald betekent Boko Haram ‘boek verboden’, het wordt vaak vertaald naar ‘westerse educatie is verboden’. De officiële naam is Jama’atu Ahlis Sunna Lidda’awati wal-Jihad, dat betekent: toewijding aan de verspreiding van de leer van de profeet en de jihad. 

Boko Haram is in 2002 opgericht door imam Mohamed Yusuf. Onder zijn leiding beginnen vanaf 2009 de aanvallen op de Nigeriaanse overheid. Yusuf komt in datzelfde jaar nog om tijdens een vuurgevecht, hij wordt opgevolgd door Abubakar Shekau, de man die nu ‘het gezicht’ van Boko Haram is. 

De Nigeriaanse jihadisten vinden hun oorsprong in de Kanuri-stam, waar Shekau zelf ook lid van is. Naast een jihadistische beweging, is het ook een militie van de Kanuri-stam. Onder deze stam heeft Shekau veel aanhang. Het oorspronkelijke leefgebied van de Kanuri strekt tot in Kameroen, Shekau’s macht ook. Ze controleren momenteel een gebied even groot als België.

2. Wat willen ze bereiken?

In 2002 begon Yusuf de beweging Boko Haram om kinderen van islamitisch onderwijs te voorzien. Dat is langzaamaan veranderd in de roep om een eigen kalifaat met de sharia. In het islamitische noorden van Nigeria komen vaker islamitische milities in opstand tegen de regering. 

Boko Haram heeft nauwe banden met Al-Qaeda in de Maghreb, die veel macht heeft in de Sahel, onder andere in Mali waar Nederlandse soldaten zitten. Shekau heeft veel technieken van Al-Qaeda overgenomen. Daarnaast is er sprake van ‘concurrentie’ met IS in Syrië en Irak. Boko Haram wil laten zien een kalifaat te kunnen besturen. 

3. Hoe bestrijdt de Nigeriaanse overheid Boko Haram?

President Goodluck Jonathan heeft in mei 2013 in drie staten in Noord-Nigeria de noodtoestand uitgeroepen, in Borno, Yobe en Adamawa. Er is een speciale legereenheid opgezet om Boko Haram te bestrijden. De 7e divisie is gestationeerd in Maiduguri in Borno. Veel verder dan de stad komen de soldaten niet. Er is zelfs in Maiduguri nog angst voor Boko Haram-aanvallen.

Het ontbreekt het Nigeriaanse leger aan stootkracht. Het is lamgelegd door corruptie in de top. In 2014 heeft de overheid 4 miljard dollar, twintig procent van de begroting, in het leger gepompt. Het leeuwendeel van dat geld verdwijnt in de zakken van leidinggevenden. Oliver Dashe Doeme is de bisschop in Maiduguri, hij zegt dat de legerleiding garen spint bij Boko Haram. ‘Zij verrijken zichzelf met het extra overheidsgeld, de soldaten zien er niets van terug.’

Toch breidt Boko Haram zijn territorium niet verder uit. Stammen uit de omliggende provincies zijn tegen de Kanuri-stam en tegen Boko Haram. De jihadisten van Shekau voeren daar wel vaak aanvallen uit, maar ze hebben niet genoeg mankracht om zich er te vestigen. 

4. Hoe willen ze hun doel bereiken?

Alles en iedereen die niet helemaal voor Boko Haram is, is tegen ze. Vanaf het begin worden er al aanslagen gepleegd op mensen die zich uitspreken tegen de jihadisten. Eerst was dat op motoren met geweren, onlangs werd een 10-jarig meisje gebruikt als wandelende bom. 

Shekau laat zijn mannen dorpen en steden overvallen, vrouwen worden meegenomen en verkocht als slaven, de rest van de inwoners wordt koelbloedig vermoord. De overblijfselen van de plaats worden in de brand gestoken. Boko Haram laat een spoor van geweld en vernieling na in hun streven om een kalifaat te stichten.

Enkele voorbeelden:

• 2014: vanaf juli begint Boko Haram steeds meer steden in te nemen.
• 15 april 2014: Boko Haram kidnapt 300 schoolmeisjes in Chibok. Een aantal weten te ontsnappen, de meeste meisjes zijn verkocht als slaaf. Boko Haram heeft daarna de hele regio overgenomen. 
• 28 november 2014: In Kano worden 120 mensen vermoord door een bom in een moskee. 
• 10 december 2014: 14 mensen vermoord tijdens een aanval op Gajigana in Borno. 
• vanaf 3 tot 8 januari 2015: Boko Haram houdt huis in Baga, alle inwoners die niet op tijd gevlucht zijn worden vermoord. De stad wordt geplunderd en verbrand. De dodentallen lopen uiteen van 150 tot 2000. 

5. Wordt Boko Haram ook bestreden door niet-Afrikaanse landen? 

Nu vechten alleen het Nigeriaanse en Kameroense leger en dorpelingen tegen Boko Haram. Vooralsnog is er geen sprake van een internationale coalitie zoals die er wel is tegen IS. Groot-Brittannië heeft na het kidnappen van 300 schoolmeisjes beloofd troepen te sturen, maar alleen om de Nigerianen te trainen en van inlichtingen te voorzien, niet om zelf de wapens op te nemen.

In het nabijgelegen Mali, waar in het noorden van het land Al-Qaeda heerst, is wel een internationale troepenmacht waar onder andere Frankrijk en Nederland aan deelnemen.