Wat betekenen al die keurmerken en labels in de supermarkt precies? 'Niet allemaal betrouwbaar'

Biologisch, EKO, vegan, Fairtrade: in de supermarkt oogt het ene product nog duurzamer dan de ander, maar wat betekenen deze labels precies? Dat vroegen jullie ons in de chat.

Bio-eieren, EKO-appels of Fairtrade bananen? De wirwar aan labels en keurmerken maakt het er voor consumenten niet makkelijker op. Maar hoe weet je nou wat écht de meest duurzame optie is?

Labels en keurmerken

Om de consument een handje te helpen bij het maken van duurzame keuzes, zijn keurmerken in het leven geroepen: plaatjes op een product waarmee de fabrikant een bepaalde kwaliteit van dat product belooft, vertelt hoogleraar voeding en gezondheid Jaap Seidell van de Vrije Universiteit Amsterdam.

"Een keurmerk geeft bijvoorbeeld aan dat het product is gemaakt met extra aandacht voor het milieu of dierenwelzijn."

Honderden

In Nederland stelt Milieu Centraal in samenwerking met experts van universiteiten en NGO's vast hoe goed en betrouwbaar keurmerken zijn. Hierbij zijn zo'n 300 keurmerken en (informatie)logo's over duurzaamheid, van cosmetica tot planten, beoordeeld.

Bij voeding behoren er slechts 12 tot de top. Deze worden aangemerkt als 'Topkeurmerken'.

Een 'goed' keurmerk

"Een keurmerk heeft eigenlijk altijd te maken met het oplossen of tegengaan van een probleem", legt Paulien van der Geest van Milieu Centraal uit. "Neem koffie, thee en cacao als voorbeeld. Vaak moeten die producten uit de tropen komen. In sommige gevallen moeten daar bossen voor worden gekapt."

"Dat heeft een negatieve invloed op de biodiversiteit. Dus als wij keurmerken beoordelen, kijken wij naar maatregelen die genomen worden om die 'problemen' zo klein mogelijk te maken."

Duidelijke eisen

Een goed keurmerk moet duidelijke eisen hebben, vervolgt Van der Geest. Neem bijvoorbeeld het keurmerk Rainforest Alliance dat op sommige koffiemerken staat.

Een eis van dat keurmerk is dat deelnemende bedrijven zo min mogelijk chemicaliën gebruiken, of dat ze hun energiegebruik uit hernieuwbare energiebronnen halen.

Onafhankelijke controle

Daarnaast is het belangrijk dat de naleving van de eisen door een onafhankelijke partij wordt gecontroleerd. "Er zijn namelijk ook bedrijven die een logo/duurzaamheidsprogramma hebben ontwikkeld met bepaalde eisen, en vervolgens zelf controleren of ze aan hun eigen eisen voldoen. Maar in dat geval keurt de slager zijn eigen vlees."

Dit is overigens wel toegestaan, legt Van der Geest uit. "Maar als bedrijven hun eisen dus niet laten checken door een onafhankelijke instantie, geven wij ze een lage score op betrouwbaarheid."

Biologische producten herkennen

Als er een willekeurig logo op jouw product staat, betekent het niet automatisch dat je 'duurzaam' bezig bent of dat die producten biologisch zijn. "Sterker nog, het merendeel van de Nederlandse keurmerken is niet biologisch", zegt hoogleraar Seidell.

Biologische producten zijn wel goed te herkennen aan het EU Biologisch keurmerk, vervolgt Seidell. "Dat is een plaatje van groen blaadje met witte sterretjes erop."

Sterke planten

"Aangezien 'biologisch' een beschermde term is, kun je dat keurmerk niet zomaar op elk product zetten. Dus wanneer je dat groene plaatje ziet, dan kun je écht vaststellen dat het product biologisch is."

"In dat geval zijn er geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt", zegt Van der Geest. "Het uitgangspunt van biologisch is dat er sprake is van een gezonde bodem waardoor de plant 'sterk is' en dat natuurlijke bestrijders (zoals beestjes) ervoor zorgen dat de gewassen bestand zijn tegen plagen."

Meerdere keurmerken

Soms doen biologische producenten meer dan wat de wet van hen vraagt. Indien ze aan extra eisen voldoen, kunnen ze, naast het EU Biologisch keurmerk, ook andere keurmerken op hun verpakkingen zetten, vertelt Van der Geest. Een voorbeeld hiervan is het Nederlandse EKO-keurmerk.

Zo'n extra duurzaamheidseis kan bijvoorbeeld zijn dat ze veeleisende gewassen zoals aardappels afwisselen met rustgewassen zoals graan of gras. Maar ook op het gebied van dierenwelzijn worden er extra eisen gesteld: zo moeten koeien volgens het EKO-keurmerk bijvoorbeeld minstens 180 dagen per jaar buiten in de wei staan en op matrassen liggen die minimaal 15 millimeter dik zijn.

Zelf doen

Hoe kun je hier als consument het beste mee omgaan? Het simpele antwoord: leer de 12 topkeurmerken uit je hoofd, concludeert Van der Geest. "Hoewel het er misschien veel lijken, zul je snel leren hoe ze verdeeld zijn over verschillende productcategorieën zoals vis, groente, fruit en tropische producten."

"Door je hierop te richten, weet je zeker dat je kiest voor producten die goed scoren op duurzaamheid, betrouwbaarheid én transparantie."