Waarom we voorlopig nog niet van de prijsstijgingen af zijn: 5 vragen aan financieel journalist Martin Visser

Bijna iedereen heeft er last van: de historische prijsstijgingen. Toch wil de instelling die daar invloed op heeft, de Europese Centrale Bank (ECB), er nog niet hard op ingrijpen. Vijf vragen aan financieel journalist Martin Visser van de Telegraaf.

1. Martin, hoe komt het ook alweer dat de prijzen zo stijgen?

"De economie is na de coronacrisis na een abrupte stilstand ook weer heel snel op gang gekomen. Dat gaf opstartproblemen. Er is een tekort aan grondstoffen, wat productieprocessen verstoort. En de prijs voor energie is enorm gestegen, mede ook door geopolitieke spanningen. Doordat de situatie nu langer aanhoudt dat gedacht zie je ook dat de stijgende kosten doorberekend worden aan de consument. Dat voel je in de portemonnee."

"De inflatie is nog nooit zo hoog geweest sinds 1982. De vergelijking met die periode is interessant, omdat de prijsstijgingen toen ook voortvloeiden uit de hoge olieprijs. Toen hebben we ook wel geleerd dat prijsstijgingen lang kunnen duren. Wat nu nog een rol speelt, is dat overheden vanwege de coronacrisis de economie zijn gaan stimuleren met steunpakketten. Dat is brandstof voor de economie. En die stimulering is nog niet ten einde."

2. Welke invloed heeft de Europese Centrale Bank (ECB) op de inflatie?

"De ECB heeft het belangrijkste instrument in handen om de inflatie te beïnvloeden, namelijk: de rente. Als je de rente voor kredieten verhoogt kunnen ondernemers minder lenen en investeren. Mensen zullen meer gaan sparen. Dat dempt de economische groei en dat drukt de inflatie. Als de rente op 0 staat, kun je juist goedkoop lenen en investeren."

3. Waarom kiest de Europese Centrale Bank (ECB) er dan voor om de beleidsrente op 0 procent te houden?

"Je ziet dat centrale banken nu klem zitten. Ze zitten nog in de stimuleringsstand van net na de crisis. Nu is de vraag hoe je dat afbouwt. Dat moet niet te abrupt gaan, want alles hangt ermee samen. De rentestand is van belang voor spaarders en beleggers. Als je te abrupt de rente verhoogt stort de beurs in. Dat wil je niet. Daarbij denken veel bankiers ook dat de hoge inflatie vanzelf over een jaar voorbij gaat. Dan moet je ook niet te snel de rente verhogen."

"De ECB heeft aangekondigd de opkoopprogramma's die zijn opgetuigd tijdens de coronacrisis, af te bouwen. Ze kochten een tijd lang staatsleningen op, wat je kan zien als geld bijdrukken. Door daarmee te stoppen zal de kapitaalmarktrente op langdurige leningen omhoog gaan. Dat heeft invloed op de kosten waarvoor overheden geld lenen, maar ook op de hypotheekrente. Dat is wel een begin van afremmen van de inflatie."

4. Gaat de inflatie ook invloed hebben op de plannen van de nieuwe coalitie?

"Dat denk ik wel. Er worden miljarden geïnvesteerd in klimaat en woningbouw, maar relatief weinig in lastenverlichting voor de burger. Je ziet met dit coalitieakkoord dat de koopkrachtstijging al mager is: voor gepensioneerden slechts 0,4 procent. De prijzen stijgen harder dan waar de coalitie nu vanuit gaat. De koopkrachtplaatjes zouden daardoor nog wel eens negatief kunnen uitpakken."

"En dan komt het erop aan wie gaat ingrijpen. Mark Rutte zal misschien gaan zeggen dat werkgevers meer loon moeten gaan betalen. Want het kabinet strooit met miljarden; dan draait de economie zometeen als een tierelier, maar voelen de mensen dat niet in de portemonnee. Dat kennen we van een paar jaar geleden. Daar bouw je geen vertrouwen mee op."

5. Wanneer verwacht je dat die inflatie weer op normaal niveau is?

"Ik ben niet zo van de afdeling voorspellingen. Maar als ik de berekeningen van de ECB mag geloven houden de prijsstijgingen nog een jaar aan. De extreme stijgingen zullen afzwakken naar een normaal niveau in 2023. Er is bij sommigen de vrees dat het langer duurt. Maar de ECB heeft al gezegd dan harder te zullen ingrijpen."