Waarom kernenergie in Nederland maar niet van de grond komt

Jarenlang was kernenergie de olifant in de kamer, maar door de motie van VVD en CDA tijdens de Beschouwingen staat de bouw van nieuwe kerncentrales voor Nederland weer op de agenda. Energieprofessor Wim Turkenburg is niet verbaasd.

"Als je tegen biomassa, ondergrondse CO2-opslag, windenergie op land en zonnepanelen bent, én bezwaar hebt tegen aardwarmte, kom je uit op kernenergie", zegt Turkenburg. "Maar dan moet je accepteren dat het niet 100 procent veilig is en dat je met een afvalprobleem zit."

Wie durft het aan?

Turkenburg ziet op provinciaal niveau al langer veel belangstelling voor kernenergie. De emeritus-hoogleraar woont zelf vlakbij het West-Friese Opmeer, waar de lokale partij DSV liever een kerncentrale ziet dan nog eens 1000 windmolens.

Ook in Zwolle probeert de partij Swollwacht kernenergie op de agenda te krijgen. "Maar onder de huidige omstandigheden verwacht ik niet dat er snel een investeerder zal opstaan die het aandurft om een kerncentrale te bouwen."

Ontmantelingskosten van tafel

Een probleem is dat een nieuw te bouwen kerncentrale van circa 1600 megawatt ruwweg 10 miljard kost, en pas na 2040 stroom aan het net kan leveren. "Daarnaast moet de eigenaar van de kerncentrale ook vanaf de start zeker 3 miljard beschikbaar stellen, om hem weer af te kunnen breken, de zogeheten 'ontmantelingskosten'.", zegt Turkenburg.

"Niemand wil daarom geld steken in het bouwen van een kerncentrale. Tenzij de overheid zeer grote bedragen aan subsidie geeft, zoals nu in het Verenigd Koninkrijk gebeurt. En de eis van het kunnen betalen van de ontmantelingskosten vanaf de start van de centrale van tafel haalt."

Als windmolen draait, moet kerncentrale uit

Turkenburg deed aan de Universiteit van Utrecht simulatiestudies, om te onderzoeken welke energiemix in 2050 het meest kosteneffectief stroom zou kunnen produceren. Een combinatie van zon en wind met kernenergie zou voor de elektriciteitsvoorziening het meest aantrekkelijk zijn, concludeerde hij. "Je moet dan denken aan circa een derde zon-en windvermogen, een derde kernvermogen, en een derde van een ander soort vermogen, bijvoorbeeld bio-energie."

Maar het beleid is gericht op de realisatie van ongeveer twee derde zon en wind, vertelt Turkenburg. "We koersen af op bijna 70 procent stroom uit zon en wind in 2030. Hierdoor zouden kerncentrales te weinig draaiuren maken. In periodes van veel (gratis) wind en zon zal een kerncentrale niet draaien en de eigenaar van de centrale verliest dan enorm veel geld."

Met alleen zon en wind lukt het niet

Feit blijft dat we enkel op wind-en zonvermogen nooit in onze stroombehoeften kunnen voorzien, zegt Turkenburg. "We hebben ook centrales of eenheden nodig die stroom kunnen produceren als het niet waait, of de zon niet schijnt. Dan kijk je het liefst naar centrales die minder geld kosten om te bouwen dan kerncentrales, die relatief veel CO2 uitstoten."

Hij denkt daarbij aan gasgestookte centrales met Carbon Capture and Storage (CCS) of biomassagestookte centrales. Maar ook die zijn niet erg gewild en worden gezien als een tijdelijke oplossing.

Een kerncentrale van Rolls Royce

Dan blijft volgens Turkenburg over: de optie van Small Modular Reactor, ofwel 'minikerncentrale'. Die wordt nu ontwikkeld in Oost-Azië en in Groot-Brittannië. Al is mini volgens de professor een relatief begrip, want zo'n centrale is nog steeds even groot als onze centrale in Borssele.

En ook de ontwikkelaars van kleinere centrales kunnen niet zonder overheidssubsidie, constateert Turkenburg. "Rolls Royce, die in Groot-Brittannië minicentrales ontwikkelt, leunt ook zwaar op overheidssteun. Bovendien duurt het nog minimaal 20 jaar voordat ze tegen een aantrekkelijke prijs op de markt komen."

Hoe dan wel?

Te duur als de regering niet bijspringt en teveel concurrentie van zon en wind. En een onveilig imago. Dat zijn de belangrijkste struikelblokken voor het bouwen van een kerncentrale in Nederland. Maar hoe gaan we het dan redden, die enorme opgave om rond 2050 zo goed als CO2-neutraal te zijn?

"We moeten het van andere bronnen hebben", zegt Turkenburg. Zon en wind, een beetje waterkracht, aardgas met CO2-afvang en -opslag, op de langere termijn waterstof, accu's en warmteomslag. Als je dat doet, dan kun je om kernernergie heen werken."