"Je kunt je niet voorstellen dat jij zonder het bedrijf kunt, of dat het bedrijf zonder jou kan." Toch deed Jan Tichelaar, als twaalfde generatie, het oudste familiebedrijf van Nederland van de hand. Dat bleek een opluchting.
De familie Tichelaar maakt al eeuwenlang keramiek. Op de plaats waar nu de voormalige fabriek van Koninklijke Tichelaar staat, is in een atlas uit 1572 al een 'briccaria' of steenfabriek te zien. Het is het oudste bewijs van een lange bedrijfsgeschiedenis. Dat maakte de keuze van Jan dan ook niet makkelijker.
'Ik was aan het einde van mijn latijn'
Aan de beslissing om het bedrijf van de hand te doen ging heel wat vooraf. In de 25 jaar dat Jan leiding gaf aan het bedrijf voerde hij een rigoreuze koerswijziging in. Tichelaar richtte zich niet meer op consumenten, maar op ontwerpers, architecten en bouwbedrijven. Een grote ommezwaai. "Ik had vooral last van mijn enorme verantwoordelijkheidsgevoel", zo blikt hij terug.
Hij voelde zich nerveus en zenuwachtig. "Ik dacht steeds: het zal toch niet zo zijn dat ik het familiebedrijf naar de klote help? Ik had het gevoel dat ik vast zat." Jan raakte in een persoonlijke crisis. Hij voelde zich eenzaam. "Ik had weinig mensen in het bedrijf om mee te overleggen. Ik voelde me een wandelend bedrijf." Toen de koerswijziging was afgerond, ontstond er een nieuwe fase in het bedrijf. "Maar ik was moe. Eigenlijk was ik aan het einde van mijn latijn."
Slechts 3 procent overleeft vierde generatie
De achilleshiel van familiebedrijven is de opvolging. Slechts 30 procent overleeft de eerste generatiewisseling, blijkt uit onderzoek van het Erasmus Centre for Family Business (ECFB). Na de tweede opvolging staat nog maar 13 procent van de familieondernemingen overeind. Slechts 3 procent overleeft het aantreden van de derde generatie.
Jan Tichelaar beseft zich dan ook heel goed hoe bijzonder het is dat hij als twaalfde generatie nog aan het roer stond van Koninklijke Tichelaar. Maar, hij paste niet meer bij het bedrijf. Of het bedrijf paste niet meer bij hem. En dat na al die jaren, en vooral: na al die generaties.
Eindelijk vrijheid
"Je kunt je niet voorstellen dat jij zonder het bedrijf kunt, of dat het bedrijf zonder jou kan." Toch hakte hij de knoop door. Jan wilde niet meer en verliet het bedrijf. "Een verschrikkelijk moeilijke beslissing. Het voelt alsof je iedereen in de steek laat." De opluchting kwam later pas. Heel langzaam.
Jan moest eerst uitrusten, met zijn handen werken, een boot restaureren. Heel langzaam hervond hij zichzelf. En heel langzaam kwam het besef dat het leven zonder familiebedrijf eigenlijk prima bevalt. En dat hij misschien wel meer zichzelf kan zijn, nu hij de verantwoordelijkheid van het bedrijf niet meer hoeft te dragen. "Ik ben ergens zelfs een beetje trots", vertelt hij. "Ik leef in vrijheid en heb ook mijn kinderen nu volledig gevrijwaard. Zij kunnen nu op geen enkele manier de druk voelen om het familiebedrijf in te moeten. Er is nu een schone lei."
Video: voor Piet en Gerrie doet stoppen pijn
Voor Jan Tichelaar is het dus een opluchting om zonder het familiebedrijf verder te leven. Of dat ook voor Piet en Gerrie van Dam geldt, is nog maar de vraag. Na 112 jaar, en drie generaties Van Dam, stopt hun speelgoedwinkel. De kinderen willen het niet overnemen. En dat doet pijn. Vooral bij Piet. Een leven zonder zijn winkel kan hij zich niet voorstellen. Kijk voor hun verhaal, en meer over Jan Tichelaar, naar onderstaande reportage.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.