Waarom het sluiten van vervuilende fabrieken zoals in Nijmegen moeilijker is dan het lijkt

De asfaltcentrale APN in Nijmegen gaat dicht. De gemeente kocht de fabriek uit voor bijna 7 miljoen euro. Maar zo'n uitkoop blijkt voor andere gemeenten met een vervuilende fabriek in de omgeving geen optie.

De asfaltcentrale in Nijmegen zorgde al jaren voor bewonersprotesten en ander onrust. De gemeente constateerde meermaals dat de uitstootnormen voor meerdere gevaarlijke stoffen werden overschreden. Maar meer dan boetes opleggen, zat er niet in.

Vervuiler krijgt geld

Daarom betaalt de gemeente nu 6,95 miljoen euro aan eigenaar Dura Vermeer, om zo alsnog een einde te maken aan de fabriek en daarmee aan de uitstoot. Roel van Tiel, die zich met Dorpsbelang Hees jarenlang inzette voor het beëindigen van de schadelijke uitstoot, is opgelucht. "De champagne is opengetrokken."

"De fabriek ligt direct naast de woonwijk, een volstrekt ongelukkige situatie", vertelt hij. Maar tegelijk vindt hij het ook zonde van het geld. "Dat kun je beter steken in het op orde brengen van de handhaving, want het is allemaal gemeenschapsgeld. Dat gaat nu naar een bedrijf gaat dat jarenlang teveel heeft uitgestoten."

Lastig aan te pakken

Maar veel andere oplossingen waren er niet, vertelt EenVandaag-verslaggever Simone Timmer. Ze volgt de zware industrie al jaren. "Je ziet dat dit ook speelt bij de asfaltfabrieken in bijvoorbeeld Deventer en Eindhoven", vertelt ze.

"Voor de toezichthouders van de Omgevingsdienst lijkt het inderdaad erg lastig om toezichthoudend op te treden", vertelt Timmer. "De vergunningen zijn ook gericht op het milieu en niet op gezondheid. Niet op de gezondheid van mensen dus."

Boetes maken geen indruk

Een gemeente kan dwangsommen opleggen om vervuilers te beboeten wanneer zij de uitstootnormen overschrijden. Maar ook daar moet je je niet teveel van voorstellen, vertelt Timmer. "In Deventer lag er bijvoorbeeld een dwangsom van 40.000 euro. Maar je moet je voorstellen dat het bedrijf dat eigenaar is van deze fabriek, in 2021 een winst maakte van 40 miljoen euro. Dus dat maakt niet veel indruk."

Bovendien kunnen die boetes aangevochten worden bij de rechter. "Je ziet dan ook vaak dat een bedrijf in beroep gaat, probeert om de boete aan te vechten. Zo kan het dus jaren duren voor er daadwerkelijk betaald hoeft te worden."

Europese afspraken

Een vergunning intrekken, is ook bijzonder lastig. "Laatst hebben toezichthouders bij een hoorzitting ook aangegeven dat ze eigenlijk met lege handen staan. De regels moeten Europees veranderd worden."

"Er zijn bijvoorbeeld wel gezondheidsnormen van de World Health Organization (WHO), over wat gezond is voor mensen. En die normen zouden ook moeten gelden in Europa, dus ook in Nederland. Maar dat is op dit moment niet zo. En dit zijn hele grote bedrijven, die heel veel macht en geld hebben. Die hebben ook heel veel lobbyisten rondlopen. En zo gaat dat dus jaren verder."

Uitkopen

Tot die tijd is uitkopen dus de snelste - en zekerste - methode om een eind te maken aan grootvervuilers. Maar Nijmegen lijkt daarin eerder een uitzondering dan de regel.

Zo zegt een woordvoerder van de gemeente Deventer, waar ook een asfaltcentrale staat: "We houden nauw contact met de GGD over eventuele gezondheidsrisico's. En bij overschrijdingen leggen we dwangsommen op. Maar het is te vroeg om nu bij ons over sluiting te spreken."