Waarom hebben arme mensen gemiddeld 24 minder gezonde levensjaren dan rijken? 'Met weinig geld word je vaker oud met zorgen'

In goede gezondheid leven, dat wil iedereen. Toch brengen mensen bovenaan de welvaartsladder gemiddeld 24 jaar langer in goede gezondheid door dan de minst welvarende Nederlanders. "Het is een misvatting dat zij niet zouden weten wat gezond is."

Dat zegt Maria van den Muijsenbergh, hoogleraar Gezondheidsverschillen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Volgens haar zijn er meerdere verklaringen voor de schrikbarende gezondheidsverschillen die het CBS vandaag presenteerde. Zo blijkt dat de meest welvarende mannen zo'n 74 jaar in goede gezondheid doorbrengen. Voor de armste mannen is dat slechts 49 jaar.

Minder grip

De hoogleraar staat in Hatert, een wijk in Nijmegen waar relatief veel mensen met een laag inkomen wonen. "Iedereen hier weet dat fruit gezonder is dan friet, daar ligt het niet aan. Maar het is veel goedkoper om niet gezond te eten. Bovendien is het aanbod van ongezonde voeding groter."

Dat is niet de enige verklaring voor de verschillen tussen rijk en arm. "Mensen met weinig geld worden vaker oud met veel zorgen. Ze hebben minder mogelijkheden om hun leven in te vullen zoals ze willen en hebben daardoor minder grip op hun leven. Dat maakt ongelooflijk uit voor de gezondheid."

Stress leidt tot overgewicht

Mensen met minder geld kunnen moeilijker rondkomen en vinden moeilijker een woning of een baan dat goed bij ze past, legt de hoogleraar uit. Dat leidt tot chronische stress. "Stresshormonen leiden in zichzelf tot overgewicht, suikerziekte en hart- en vaatziekten."

Bovendien verergert stress de ongezonde levensstijl. "Je bent zo bezig met overleven dat je dan sneller de makkelijke weg kiest van ongezonde voeding", zegt de hoogleraar die verbonden is aan Pharos. Dat is een instantie die als missie heeft om de gezondheidsverschillen te verkleinen.

Makkelijker gezegd dan gedaan

Een gezondere levensstijl bijbrengen is daarom makkelijker gezegd dan gedaan. "Mensen weten welke voeding ongezond is. Zoals rokers ook weten dat roken ongezond is. Maar als je veel stress ervaart, is het veel moeilijker om je levensstijl aan te passen."

Daarbij helpt het niet dat de ondersteuning vanuit de zorg en beleidsmaatregelen vaak niet aansluiten bij mensen met weinig geld, zegt de hoogleraar. Ze wijst naar de gezondheidsprogramma's vanuit de overheid. Die dienen wel een doel, maar dan vooral bij rijkere groepen.

Ingewikkeld en kost geld

Volgens Van den Muijsenbergh bereiken de programma's die een gezondere levensstijl moeten bevorderen onvoldoende de groepen die deze programma's het hardste nodig hebben. "De taal is vaak ingewikkeld en de programma's kosten vaak geld."

Zo moet je, als je bijvoorbeeld wil stoppen met roken of meer wil sporten, zelf een bijdrage leveren aan middelen die het makkelijker maken om dat doel te halen. Dat geld is er bij de laagste inkomensgroepen vaak niet. "Bovendien hebben zij niet altijd de mentale ruimte om aan zo'n programma mee te doen."

'Bijzonder treurig'

De hoogleraar noemt de verschillen 'bijzonder treurig', maar ze verbaast zich er niet over. "De kloof tussen rijk en arm is de laatste jaren alleen maar toegenomen." Ze vindt dat de politiek het een en ander te verwijten valt als het gaat om gezondheidsbeleid.

"Dat beleid richt zich vooral op de leefstijl van individuele mensen. Alsof een ongezonde levensstijl iemand zijn eigen schuld is. Dat is niet zo. We weten dat een ongezonde leefomgeving en bestaansonzekerheid een hele belangrijke rol spelen. Die onzekerheid is bij armere groepen de afgelopen jaren niet weggenomen."

Samen naar oplossingen kijken

Bovendien gaat beleid nog veel te vaak 'over mensen' in plaats van 'met mensen'. Beter is het om samen met groepent e kijken wat goed voor de gezondheid is.

"Die aanpak werkt", zijn haar ervaringen bij Pharos. "Daar zien we dat het lukt om te stoppen met roken als we samen naar de mogelijkheden kijken."