Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol schrijft vandaag aan de Tweede Kamer dat we het komende half jaar geen asielzoekers uitzetten naar Afghanistan. Politiek verslaggever Remko Theulings ziet het als een 'flinke koerswijziging': 5 vragen over de kwestie.
1. Het lijkt een draai van de staatssecretaris: hoe zit dat?
"Formeel is er niets veranderd, maar de staatssecretaris heeft wel een ommezwaai gemaakt. Of op z'n minst een flinke koerswijziging. De Afghaanse regering vroeg eerder of landen konden stoppen met het terugsturen van mensen vanwege de instabiele situatie."
"Nederland en meerdere EU-landen schreven in een brief aan de Europese Commissie dat zij de afspraken niet zomaar konden opzeggen. Met andere woorden: we gaan ons beleid niet aanpassen. Die brief is van 5 augustus, maar dat nieuws kwam gisteren naar buiten. Vandaag blijkt dat de staatssecretaris toch heeft besloten de Afghaanse asielzoekers voor het komende half jaar niet uit te zetten."
2. Waarom toch een andere koers?
"Dat komt vooral door de enorm snelle omwentelingen in Afghanistan. Het kabinet lijkt overvallen door de ontwikkelingen daar. Ook was er druk vanuit de Kamer. Coalitiepartijen ChristenUnie en D66 hebben er vragen over gesteld en ook het CDA heeft zich daarbij aangesloten. En dan blijkt de staatssecretaris te luisteren."
Brief van de staatssecretaris over het moratorium
Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (VVD) van Veiligheid en Justitie maakte vandaag in een brief aan de Tweede Kamer bekend dat ze een besluit- en vertrekmoratorium instelt voor het komende halfjaar voor Afghaanse asielzoekers in Nederland. Dat betekent dat asielzoekers in Nederland niet uitgezet kunnen worden naar Afghanistan.
'Hoewel in het huidige beleid al rekening wordt gehouden met de precaire situatie in Afghanistan en er veel groepen zijn aangemerkt als risico- en kwetsbare minderheidsgroep, is de situatie in Afghanistan zodanig aan verandering onderhevig en de ontwikkelingen voor de komende periode dermate onzeker, dat ik heb besloten om een besluit- en vertrekmoratorium in te stellen', schrijft Broekers-Knol aan de Kamer.
3. Wat gaan de andere landen doen?
"De brief naar de Europese Commissie stuurde Nederland samen met Oostenrijk, Denemarken. Duitsland, Griekenland en België. Het is nog niet bekend wat zij gaan doen, want dit was een Nederlands besluit. Door onze missies hebben daar veel Nederlanders gezeten, dus wij hebben een bijzondere verantwoordelijkheid in Afghanistan."
4. Hoe ligt dit issue in de Nederlandse politiek?
"Iedereen kon al op z'n klompen aanvoelen dat er een vluchtelingenstroom op gang zou komen vanuit Afghanistan. In Turkije stromen ze al met duizenden binnen en dat speelt ook mee. We moeten kijken hoe we hier als Nederland mee omgaan. Gaat Turkije ze tegenhouden? Of komen ze via Griekenland of andere routes onze kant op?"
"De Kamer is zich er wel bewust van dat wij een speciale verantwoordelijkheid hebben ten opzichte van Afghanistan door onze missies. Coalitiepartijen D66, ChristenUnie en CDA hebben zich al uitgelaten door kritische Kamervragen over het terugsturen van asielzoekers. Ook de VVD laat nu weten het besluit van de staatssecretaris te steunen. Broekers-Knol kan daar zelf geen toelichting op geven; die is nog met vakantie."
5. Ook de kwestie van het terughalen van Afghaanse tolken speelt nog steeds. Verandert dit besluit daar iets aan?
"Dit staat formeel gezien los van elkaar. Maar het kabinet komt er nu niet meer onderuit om een snelle beslissing te nemen. Want ook in deze kwestie gaat het om de snel veranderde veiligheidssituatie in Afghanistan. Afghaanse tolken die ons hebben geholpen tijdens de missies, zijn hun leven niet meer zeker en worden bedreigd door de taliban. De tolken trokken zelf al aan de bel en er is een grote lobby, onder andere door Nederlandse militairen, om ze hierheen te halen."
"Zelf ben ik in 2008 in Uruzgan met Nederlandse patrouilles op pad geweest, in en om de provinciehoofdstad Tarin Kowt. De rol van de Afghaanse tolken bij die patrouilles was cruciaal. Zonder die mensen hadden de Nederlandse militairen hun werk daar niet kunnen doen."
"Het kabinet is momenteel achter de schermen bezig met een oplossing: kan dit? En zo ja: hoeveel mensen gaan we dan opnemen? En moeten we naast de tolken ook ander personeel dat Nederlanders geholpen heeft opvangen? Het is een ingewikkelde kwestie en ook speelt in het achterhoofd mee hoe het in Srebrenica ging: tolken die Dutchbat hielpen, zijn daar gesneuveld. Het is een gevoelige kwestie."
"Maar nu de ontwikkelingen in Afghanistan zo snel gaan, is de verwachting dat het kabinet ook hierover vrij snel een besluit neemt. De provincie Kunduz, waar eerder een Nederlandse missie plaatsvond, is al onder controle van de taliban. Tarin Kowt staat ook op punt van vallen. Als het kabinet treuzelt tot ook Kabul in handen van de taliban valt, zijn ze te laat. Dan hoeft het niet meer."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.