Waarom de Fransen massaal protesteren om de laagste pensioenleeftijd van de EU te houden

Fransen verzetten zich hevig tegen een verhoging van de pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar. Dat betekent volgens sociologe Danièle Linhart niet dat de Fransen lui zijn. "Ze zijn alleen erg bang, gefrustreerd en boos."

Zelf werkt ze op haar 75ste nog gewoon door, maar socioloog Linhart liep zaterdag enthousiast mee in de vierde protestdag van de Franse vakbonden.

Ongelukkig

Linhart protesteerde mee tegen de verhoging van de pensioenleeftijd tot 64 jaar. Een deel van de demonstranten wil de pensioen leeftijd zelfs verlagen tot 60 jaar. Fransen zouden daarmee verreweg het langst van hun pensioen genieten van álle Europeanen.

Waarom willen de Fransen niet werken? Zijn ze lui? Willen ze meer van het leven genieten dan anderen? Niets van dat alles, zegt Linhart. "De Fransen zijn vooral ongelukkig."

'Het is een erezaak'

Haar leven lang bestudeerde Linhart wat werk betekent voor de Fransen. Ze interviewde duizenden arbeiders, directeuren, ambachtslieden en boeren over wat werk voor ze betekent. Haar conclusie: werk is zo'n beetje het belangrijkste wat er is voor de Fransman. "Voor de Fransen is werk niet zomaar een contract tussen een werknemer en een werkgever, maar een erezaak", legt ze uit.

"Het bepaalt hun positie in de samenleving, de zin van hun leven en zelfs hun eigenwaarde. Iedereen legt zijn grootste trots in het afleveren van 'goed werk'. Tegelijkertijd kent Frankrijk een erg hiërarchisch systeem van arbeidsverhoudingen. Alles wordt van bovenaf bepaald en de baas vertelt doorgaans tot in detail wat de werknemer moet doen, en hoe hij of zij het moet doen. Zelf beslissen of zelf problemen oplossen is iets dat meestal niet wordt gewaardeerd."

Gevoel van machteloosheid

Het gevolg is dat Franse werknemers erg bang zijn voor hun baas, vervolgt Lindhart. "Ze voelen zich machteloos ten opzichte van de grillen van de werkgever. Alleen als het ze écht te gortig durven ze zich collectief te verzetten."

"Werkgevers zijn op hun beurt ook als de dood voor hun werknemers. De Franse elite kent een diepgewortelde angst voor 'de massa' die ze zien als een monsterlijk verschijnsel dat 'in toom moet worden gehouden'."

'Jullie snappen het niet'

De relaties tussen de sociale partners is vergiftigd en dat is volgens Linhart de laatste 20 jaar alleen maar erger geworden. Technologie maakt het mogelijk voor werkgevers om nóg meer controle uit te oefenen. In plaats van meer ruimte, geven ze juist minder ruimte en waardering aan hun werknemers.

"Het argument is dan: 'jullie zijn maar een klein onderdeel in een enorm en complex systeem van een geglobaliseerde economie. Jullie lopen achter de feiten aan, jullie snappen het niet'."

Pensioenleeftijd

"Die 'giftigheid' van de arbeidsverhoudingen heeft er voor gezorgd dat veel Fransen hun werk letterlijk ervaren als iets dat ze ziek maakt. Iets wat hun gezondheid aantast. Ze voelen weinig autonomie, weinig waardering en desondanks blijven ze erg loyaal naar hun werkgevers. Zo hebben ze het gevoel dat ze dit lot maar moeten accepteren."

"Hun enige hoop en hun enige verweer is om de duur van het werk te beperken. Als daar ook nog eens aan wordt gemorreld door een president die hen vooral doet denken aan een arrogante werkgever, dan gooien ze dus massaal hun kont tegen de krib zoals we nu zien."

Ook voor Nederland belangrijk

Toch zouden zowel de Fransen als de Nederlanders profiteren van een hogere pensioenleeftijd, zegt hoogleraar economie Arnoud Boot van de Universteit van Amsterdam. "Na de Brexit is Frankrijk alleen maar belangrijker geworden in de eurozone. Als het met de Franse economie slecht gaat, trekken ze ook andere landen omlaag."

Volgens Boot heeft de lage pensioenleeftijd grote gevolgen voor Frankrijk, zeker als deze niet wordt doorgedrukt door Macron. "Stel het wordt weer 10 jaar uitgesteld, dan houd je bijna geen werkenden over. De bevolking wordt ouder en dan moet je genoeg mensen aan het werk hebben vergeleken dat met mensen die met pensioen gaat. Als Macron het nu niet doorvoert, zal iemand anders het daarna moeten doen."

Kan de EU ingrijpen?

Het idee dat Brussel zou gaan besluiten over de pensioenen van lidstaten gaat te ver, vindt de hoogleraar. "Als je die weg opent, krijg je straks een massale volksopstand. Lidstaten zorgen zelf voor hun sociaal economisch beleid."

Wel zal Frankrijk in de problemen komen binnen de 'spelregels' van de EU, wanneer de pensioengerechtigde leeftijd niet omhoog gaat. "Dat is de muur waar de Fransen tegenaan gaan lopen. Als er niks verandert, is straks maar de helft van het land aan het werk. Dan komt Frankrijk niet aan de eisen voor overheidsfinanciën."