Waarom beken je iets dat je niet hebt gedaan? Zo'n 130 valse bekentenissen in moordzaak Zweedse premier Palme

Het onderzoek naar de moord op de Zweedse premier Olof Palme is vandaag na 34 jaar gesloten. De verdachte is Stig Engström, die in 2000 zelfmoord pleegde. Zo'n 130 mensen bekenden de moord, maar waarom zou je een moord bekennen die je niet hebt gepleegd?

Ruim 10.000 mensen werden verhoord in het onderzoek naar de moord. Palme werd in 1986 beschoten, toen hij met vrouw en kind om 23.00 uur vanuit de bioscoop naar huis liep. Hij had geen beveiligers bij zich. Nooit werd een dader gevonden, maar mensen bekenden de moord dus wel.

Verschillende soorten bekentenissen

Een kleine groep van ongeveer 130 mensen, die beweerden de moord te hebben gepleegd, deed die bekentenis ook echt bij de politie. Volgens rechtspsycholoog Peter van Koppen zijn mensen die een valse bekentenis afleggen in te delen in een paar groepen. "Meestal leggen mensen een valse bekentenis af omdat de politie ze onder druk gezet heeft, of erin geluisd heeft. Maar er is ook een behoorlijke categorie van mensen die spontaan bekennen", vertelt hij.

"Dat is de vader die de schuld van zijn zoon op zich wil nemen. Of bij een wraakmoord, dat de jongste van de familie de schuld op zich neemt." En tot die laatste groep behoren volgens Van Koppen ook de 'gestoorden die komen bekennen dat ze iemand vermoord hebben'.

Bekende moordzaken

Mensen die de weg kwijt zijn en zich melden bij de politie om te bekennen, zie je volgens Van Koppen veel bij de wat bekendere moordzaken. "Dan komen er altijd wel wat mensen zich melden. Het is belangrijk voor dat soort mensen dat je als politie ook informatie achterhoudt. Dus als een gestoorde gek zich komt melden en zegt: 'Ik heb het gedaan', dat je dan ook kan toetsen of het een serieuze verdachte is." Dat kan soms met DNA waarvan je zeker weet dat het van de dader is, of bijvoorbeeld met informatie over welk moordwapen er gebruikt is.

Maar waarom doen mensen dat dan? "Omdat ze vaak toch een anderszins mislukt leven hebben en op deze manier denken dat ze hun mislukte leven kunnen opkrikken", vertelt Van Koppen. "Ze willen beroemd worden, en je wordt ook beroemd als je een moord gepleegd hebt."

Marianne Vaatstra

In het onderzoek naar de moord op Marianne Vaatstra hebben ongeveer tien mensen zich gemeld bij de politie om te bekennen, weet Van Koppen. "Er was zelfs een man die in de dakgoot stond en riep: 'Als jullie niet willen geloven dat ik Marianne Vaatstra vermoord heb, dan spring ik naar beneden.' Maar het relatieve voordeel van die zaak was dat er DNA van het sperma was, wat evident van de dader afkomstig was. Dus dan kan je die mensen redelijk snel sorteren."

Mensen met valse bekentenissen kunnen de politie toch ook veel werk opleveren. Of, als de politie in bewijsnood zit, kunnen deze mensen met valse bekentenissen ook veroordeeld worden. Van Koppen geeft een voorbeeld: "Zo is er een vrouw in een IRA-proces in Engeland die zich kwam melden en werd veroordeeld, terwijl ze het gewoon evident niet gedaan kon hebben. Er was grote druk van de Engelse samenleving om alle verdachten van IRA-aanslagen veroordeeld te krijgen."