Waar blijft de mannenpil? 'Hij ligt niet voor niks al 40 jaar op de plank'

Sinds de jaren 70 wordt al gesproken over anticonceptie voor mannen. Toch lijkt de 'mannenpil' nog altijd iets voor in de verre toekomst. "Voordat je zo'n middel op de markt brengt, zijn er tientallen miljoenen nodig om het te onderzoeken."

Ondanks dat er al een halve eeuw onderzoek wordt gedaan naar anticonceptiemiddelen voor mannen, is er nog geen werkend middel op de markt. In onze webchat vroegen jullie je af waar de mannenpil blijft.

Moeilijker te ontwikkelen

Dat het zolang duurt, ligt aan verschillende factoren, vertelt programmamanager anticonceptie en abortus Ineke van der Vlugt van Rutgers, het kenniscentrum voor seksuele gezondheid. Een reden is dat het een stuk moeilijker is om anticonceptie te ontwikkelen voor mannen dan voor vrouwen.

"Bij vrouwen gaat het maar om één eicel die bevrucht hoeft te worden om zwanger te raken tijdens de ovulatie. Bij mannen komen bij een zaadlozing miljoenen spermacellen vrij." Om te voorkomen dat de man iemand kan bevruchten, moeten de productie van spermacellen of de zaadlozing worden stilgelegd of tegengehouden. Of de spermacellen moeten verzwakt worden. "Als je bedenkt dat het om meer dan 1 miljoen zaadcellen in een milliliter sperma gaat, dan is dat natuurlijk ongelooflijk veel."

Strenge regelgeving

Daarnaast geldt er steeds strengere wet- en regelgeving om geneesmiddelen - waar hormonale anticonceptie ook onder valt - op de markt te brengen. "Dat zorgt voor een enorm complexe aangelegenheid om een mannenpil of een mannenanticonceptiemethode op de markt te brengen. De eisen aan onderzoek worden steeds strenger."

Veel onderzoek strandt vanwege teveel bijwerkingen, onvruchtbaarheid of andere klachten. "Voordat een middel betrouwbaar, veilig en acceptabel is, moet het heel goed onderzocht zijn. Daar gaat veel tijd overheen."

Gel, injectie en pil

Anticonceptie voor mannen is mogelijk in verschillende vormen en maten. Zo wordt er gekeken naar een hormonale gel die de man op de schouders kan smeren, is er een injectie die de spermaconcentratie vermindert en is er een gel die via injectie ingebracht wordt en ervoor zorgt dat er een barrière ontstaat waar het sperma niet doorheen kan.

Daarnaast is er onderzoek naar een pil zoals de anticonceptiepil die veel vrouwen gebruiken. Hier ziet seksuoloog Rik Lunsen minder potentie in, omdat volgens hem mannen minder betrouwbaar zijn met het dagelijks innemen van de pil. "Voor vrouwen is dat al moeilijk, maar voor mannen lukt dat überhaupt niet. Dat is uit onderzoek gebleken."

'Niet commercieel interessant'

Een andere reden waarom mannelijke anticonceptie nog niet op de markt is, is dat de farmaceutische industrie er lang 'geen heil in zag'. Ook Lunsen merkt dit. "Voordat je zo'n middel op de markt brengt, zijn er tientallen miljoenen nodig om het te onderzoeken." Volgens hem zijn veel grote farmaceutische industrieën afgehaakt toen de afzetmarkt voor de mannenpil klein bleek te zijn.

"Alleen in de landen waar er relatief weinig genderongelijkheid is, was er animo voor. En dan heb je het over een paar landen in de wereld. En dat is commercieel niet interessant."

Allerlei experimenten

Ook Van der Vugt herkent dit. "Bij farmaceuten heerst nog steeds het idee dat het niet loont om daarin te investeren. Ze denken dat er geen markt voor is, en het onderzoek is zo complex."

Toch ziet ze het niet somber in. "Er lopen op dit moment allerlei experimenten om te onderzoeken of die mannenanticonceptie kan gaan werken." Sommige van deze onderzoeken zijn nog bezig met dierproeven, maar andere worden al getest op mensen.

'Vrouwen de lasten, mannen de lusten'

Dat veel mannen zeggen open te staan om de mannenpil - of een andere vorm van anticonceptie voor mannen - te nemen, betekent niet dat ze het ook echt gaan doen. Van der Vlugt: "We horen nu vaak dat jonge mannen zeggen: 'Ja, maar het moet geen bijwerkingen geven'. Dan hebben vrouwen dus wel de lasten en mannen alleen de lusten."

Ook Lunsen kent dit bezwaar. "Noord-Europese mannen zijn denk ik best bereid hun bijdrage te leveren, als het maar geen enkel negatief effect oplevert. En als je kijkt wat vrouwen moeten doorstaan om anticonceptie te gebruiken, met toch ook vaak negatieve bijwerkingen, dat gaat bij mannen niet lukken. Het is niet voor niks dat die mannenpil al 40 jaar op de plank ligt, maar dat de ontwikkeling nooit verder gaat."

De regie uit handen nemen

Daarnaast moet er ook de vrouw genoeg vertrouwen hebben in de sekspartner hebben dat deze anticonceptie gebruikt als ze nog niet zwanger wil worden. Van der Vlugt: "Het is altijd nog de vraag: gaan ze dit ook daadwerkelijk doen als die op de markt is? En zouden vrouwen de regie uit handen willen geven? Durven vrouwen erop te vertrouwen dat die man dan elke dag of in ieder geval met enige regelmatig anticonceptie gebruikt?"

Zelf denk Van der Vlugt dat de kans groter is binnen stabiele relaties. "Waar mensen elkaar al langer kennen. En bijvoorbeeld een vrouw al wat langer hormonale anticonceptie heeft gebruikt en geen hormonen meer wil gebruiken. Dan is de beurt aan hun partner. Maar of vrouwen het helemaal uit handen willen geven? Daar ben ik wel benieuwd naar. Want het is toch de vrouw die natuurlijk met gebakken peren zit als ze zwanger wordt."

Gedeelde verantwoordelijkheid

Wat er nodig is om anticonceptie voor mannen toch op de markt te krijgen? Geld voor onderzoek, voorlichting en gemotiveerde mannen, zegt Van der Vlugt. "En als er een methode voor mannen op de markt komt, hoort daar ook een goede marketingstrategie. Je moet ze dan nog over de streep krijgen. Het is nu al een heel gedoe om mannen aan het condoom te krijgen."

Vooral de blik op verantwoordelijkheid zou daarvoor moeten veranderen. Die ligt nu nog vooral bij de vrouw. "Omdat het de vrouw is die zwanger kan raken en de vrouw controle heeft over haar lijf en cyclus. Maar je hebt samen seks, 'it takes two to tango', zeg ik altijd."

Testikels verwarmen

Maar volgens Lunsen is er vooral een 'slimme oplossing' nodig. "Stofjes die het zaad niet rechtstreeks beïnvloeden. Je kunt dat bijvoorbeeld ook doen, dat is ook wel geprobeerd, door de temperatuur in de testikels te verhogen."

Bij deze methode moeten mannen gedurende een tijd hun testikels verhitten tot 30 tot 40 graden. "Dat hoef je daarna nog maar één keer per week te doen. Maar ja, de proeven die daarmee zijn gedaan, die bevallen mannen toch niet echt. Elke dag hun ballen ongeveer koken. Dus dat helpt niet."

Andere vormen van seks

Tot er een oplossing op de markt komt - of dat nu een pil is of een andere vorm van anticonceptie - zijn er nog genoeg andere manieren om een zwangerschap te voorkomen.

"Je kunt ook experimenteren met andere vormen van seks, dan penis-in-vagina-seks. Manuele seks of orale seks, kan ook voor vrouwen heel fijn zijn. Je kan dan niet zwanger raken en je hoeft geen anticonceptie te gebruiken", zegt Van der Vlugt.