Niet Ferdinand Porsche, maar de Joodse ingenieur Josef Ganz moet de eer krijgen voor het ontwerp van de VW Kever. De nazi's stalen zijn uitvindingen, Ganz vluchtte en stierf berooid en roemloos. Volkswagen ontkent de Joodse wortels van de auto nog altijd.
Volkswagen, de grootste autoproducent ter wereld, weigert een Joodse ingenieur die aan de basis stond van de VW Kever zijn plek in de geschiedenis. Dat zeggen familieleden van de ingenieur Josef Ganz. Een nazaat van Ganz en de Nederlandse journalist Paul Schilperoord restaureerden de afgelopen jaren twee auto's van Ganz uit 1933.
Oer-Kever was boodschappenwagentje
De kleine standard superior uit 1933 werd in 2015 in een schuur in het oosten van Duitsland gevonden door Schilperoord. Precies de auto die hij al jaren zocht: 'de Oer-Kever'. Er zijn er maar enkele honderden zijn gemaakt. "Toen wij hem vonden was er wel flink aan gesleuteld", zegt Schilperoord. "Er zaten oude Trabant-onderdelen in. De eigenaren gebruikten hem jarenlang als boodschappenwagentje."
Voor 6.000 euro wisselde het karretje van eigenaar. Daarna begon het restauratieproces, dat nu is voltooid. De minder dan 300 kilo wegende tweezitter staat de komende tijd in het Haagse automuseum Louwman.
Genie en autofanaat
Schilperoord begon jaren geleden aan de reconstructie van het leven van de in Budapest geboren ingenieur Josef Ganz (1898-1967). Deze zoon van een journalist, die opgroeide in Wenen, en carrière maakte in Duitsland, was een genie en autofanaat. Zijn droom was het bouwen van een kleine betaalbare auto voor het volk: de Volkswagen.
Schilperoord ontdekte dat Ganz in 1934 door de nazi's in gevangenschap was gezet, en dat zijn ontdekkingen en patenten werden gestolen. Zijn idee van een Volkswagen paste precies in de visioenen van Hitler: Autobahnen en mobiliteit voor het Duitse volk. Maar een Joodse ingenieur, dat paste er niet in. Het grote 'Volkswagen project' van Hitler kon niet door een Jood worden geleid. De opdracht om de 'Volkswagen' te bouwen ging naar Ferdinand Porsche, de uitvinder van de Volkswagen. Die kon onbeperkt gebruik maken van alle ideeën die van Ganz gestolen waren.
Uit de geschiedenisboeken gewist
"Ik wil de plek van mijn oudoom terugzien in de geschiedenisboeken", zegt Lorenz Schmid. De Zwitser vindt dat het VW concern er in het verleden alles aan heeft gedaan om Ganz uit de geschiedenis te poetsen. Schmid is een van de verre nazaten van Ganz, samen met Schilperoord restaureerde hij de oude Standard Superiors.
Waarom gunt VW Ganz de eer niet?
In de documentaire 'How I lost my Beetle' volgde Suzanne Raes Schmid en Schilperoord. "Ganz was een lastige man, maar alle genieën zijn lastige mensen", zegt Raes. Ze is verbaasd dat het Volkswagen concern de geschiedenis lijkt te ontkennen.
In haar film zegt een medewerker van VW dat er geen aanwijzingen zijn dat Ganz een grote rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de Kever. Nog altijd wordt zijn betekenis ontkend. "Het zou onverstandig zijn VW een antisemitische organisatie te noemen", zegt Raes. "Maar antisemitisme bestaat natuurlijk wel degelijk nog. En ik begrijp niet waarom VW Ganz zijn plek niet gunt."
Standard Superior
Vroege automodellen leken meer op koetsen, maar dan zonder paard. Het waren heel hoge constructies, die maar al te vaak van de weg raakten en omvielen. Ganz ontwierp een heel klein en laag autootje, met een motor achterin, dichtbij de achterwielaandrijving, onafhankelijke vering, en een pendelas.
Het karretje verbaasde de inwoners van Ganz' woonplaats Frankfurt, omdat het zich door geen enkel obstakel liet stuiten. De naam was 'Standard Superior', bijnaam: 'Mai Kaefer'. De naam Volkswagen was al geclaimd door de nazi's.
Strijden voor de uitvindingen
Niet lang na de machtsovername door Hitler verdween Ganz in de gevangenis. De Gestapo beschuldigde hem van chantage. Ganz maakte veel vijanden gemaakt in de conservatieve auto-industrie. Na zijn vrijlating in 1934 ontvluchtte hij Duitsland voorgoed.
In 1949 vetrok Ganz gedesillusioneerd naar de verste bestemming die hij kon vinden: Melbourne Australië. Daar bleef hij strijden voor zijn naam en uitvindingen. Maar tot eerherstel kwam het nooit. Ganz overleed in 1967, na meerdere hartaanvallen. Zijn hele nalatenschap is inmiddels in handen van Paul Schilperoord, inclusief kopieën van de ontwerpen van de eerste 'Volkswagen'.
EenVandaag besteedde eerder aandacht aan de crowdfunding-actie die opgezet was om geld te genereren voor de restauratie.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.