Zeekraal, een gebakken visje; hoe lekker het er ook uitziet, als het uit de Westerschelde komt, eet Willy Wiskerke het niet op. Ze maakt zich grote zorgen om de hoge concentratie PFOS in het water. Ze eet alleen nog uit de Oosterschelde.
Vis uit het oostelijk deel van de Westerschelde bevat vijftien keer zoveel PFOS als de norm. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht. PFOS is een vorm van het giftige PFAS en onder andere aanwezig in de anti-aanbaklaag van je koekenpan en in je regenjas. Het wordt waarschijnlijk al jaren door Belgische bedrijven in het water geloosd.
Alleen uit de Oosterschelde
Dat de concentratie PFOS in de Westerschelde te hoog is, lijkt lang niet alle Zeeuwen te deren. Of ze laten het in elk geval niet merken. Er is al zo vaak alarm geslagen over dit soort dingen, zeggen ze. En zeekraal eten ze toch niet elke dag.
Toch is niet iedereen er gerust op. Willy Wiskerke uit Krabbendijke bijvoorbeeld, is al tijden huiverig voor alles wat uit de Westerschelde komt. Zij koopt bewust alleen maar zeegroenten en vis uit de Oosterschelde.
Hedwigepolder
De PFOS komt voornamelijk voor in het oostelijk deel van de Westerschelde. Het zakt daar naar beneden en komt in het slib terecht. Het is nog niet bekend in welke hoeveelheid. Als het vloed is, neemt het water het slib mee en bij eb trekt het water zich terug en blijft het slib achter, vertelt Willy.
De Zeeuwse is bang dat het nog erger wordt als straks de Hedwigepolder geheel is doorgestoken. "In plaats van een prachtig vruchtbaar natuurgebied ontstaat dan een vervuild slibdepot. Die polder had nooit opgeofferd mogen worden voor de industrie van Antwerpen."
Wel vis uit Walcheren
"Wij eten geen vis uit het oostelijk deel, omdat het dichtbij het vervuilde industriegebied van Antwerpen ligt", vertelt Willy. "Dat kan niet gezond zijn, daar ben ik zeker van."
Ze durft het wel aan om vis te kopen uit het gebied richting Walcheren, dat meer in het westen ligt, omdat ze het idee heeft dat het daar wat meer schoongespoeld is. Daar leven ook zeehonden, in tegenstelling tot in het oostelijk deel.
Wat is PFOS?
Samen met PFOA behoort PFOS tot de stoffengroep PFAS. Deze chemische verbindingen zijn niet kapot te krijgen en stoten water, vet en vuil af. Naast anti-aanbaklagen, verpakkingen en regenjassen, bevat ook blusschuim hoge concentraties PFOS.
De chemische stof verspreidt zich ook via fabriekspijpen in de grond en in het oppervlaktewater, zoals waarschijnlijk het geval is in de Westerschelde. Omdat PFOS niet biologisch afbreekbaar is, is het een probleem als het terecht komt in de natuur. De enige manier om het af te breken is verbranden bij hoge temperaturen.
Hoe gevaarlijk deze stoffen zijn, is op dit moment nog onduidelijk. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) doet daar onderzoek naar. PFAS en de stoffen die daaronder vallen, wordt ondanks het gebrek aan kennis erover gezien als 'Zeer Zorgwekkende Stof'.
Bron: RIVM
'Illegaal geloosd'
Willy is geboren in het dorpje Bath in de Zeeuwse gemeente Reimerswaal. Als kind zwom ze bij laag water graag in de Bocht van Bath, een havengeul in de Westerschelde. Later mocht Willy van haar ouders daar ook niet meer zwemmen, daarvoor gingen ze voortaan naar het zuivere water van de Oosterschelde. Ook de meeste vissers gaan tegenwoordig naar de andere kant.
"Vroeger was Antwerpen een stad, die ver weg lag. Maar we zagen de industrie oprukken. Inmiddels kunnen we de schepen bijna aanraken. De fabrieken komen steeds dichterbij." Volgens Willy wordt er in de nacht veel illegaal geloosd. Dat komt allemaal in het water terecht. Tot 2008 werd de volledige riolering van Brussel zelfs op de Schelde geloosd. "Als je door het industrieterrein fietst, val je bijna flauw van wat je allemaal inademt. En dat komt met de wind onze kant op."
Zeehonden terug
De PFOS-vervuiling is niet zichtbaar, omdat het zulke kleine deeltjes zijn. Maar Willy werd zich ervan bewust omdat de visstand afnam en de zeehonden verdwenen. Sinds een aantal jaar zijn ze weer terug en liggen ze te zonnen op de zandbanken.
"Maar ik maak me ongerust. De beesten eten vervuilde vis. Wat zal dat met hen doen? Hoe lang zullen ze er nog zijn?" vraagt Willy zich af. Ook is ze ongerust over de vele broedvogels die in natuurgebieden rond de Westerschelde verblijven. "En helaas, de milieu-eisen zijn pas de laatste jaren een beetje in beeld gekomen, vroeger trok men zich er niets van aan."
Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat dient op 15 juli een voorstel in bij de Europese Commissie voor een Europees verbod op (de hele groep van) PFAS, om zo de risico's voor mens en milieu te beperken.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.