Verslavende pijnstillers als oxycodon massaal voorgeschreven, veel mensen niet bekend met risico's van gebruik

Verslavende pijnstillers als oxycodon en fentanyl worden ook in Nederland op grote schaal gebruikt. Onlangs is de Taakgroep Gepast Gebruik van opioïden met een jaar verlengd. Zo hopen ze 'massaverslaving' zoals in de Verenigde Staten te voorkomen.

In de jaren 90 zette het Amerikaanse bedrijf Purdue Pharma een nieuwe pijnstiller in de markt: oxycontin (oxycodon in het Nederlands). Volgens het bedrijf was de pijnstiller nauwelijks verslavend, maar niet bleek minder waar. Miljoenen mensen raakten verslaafd en meer dan 400.000 slachtoffers kwamen door een overdosis om het leven.

Onwetendheid over werking

Maar overmatig gebruik van zware pijnstillers is niet meer alleen een Amerikaans probleem; ook in Nederland kampen tegenwoordig veel mensen met een verslaving. Meer dan 600.000 Nederlanders gebruiken oxcycodon, fentanyl, morfine, en buprenorfine. Met tramadol erbij zijn er zelfs 900.000 gebruikers.

Uit een recente enquête van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik blijkt dat een kwart van de patiënten niet is geïnformeerd dat deze zware pijnstillers zijn bedoeld voor kort gebruik. En dat er een aanzienlijke kans bestaat op verslaving en ernstige bijwerkingen.

Taakgroep Gepast Gebruik

Sinds 2018 zijn er meldingen van Nederlandse verslavingsklinieken en is er sprake van overdoseringen met onder andere oxcycodon.

Zo'n 2 jaar geleden stelde toenmalig minister Bruno Bruins van Medische Zorg de Taakgroep Gepast Gebruik van opioïden in, om 'Amerikaanse toestanden met massa's verslaafde burgers' te voorkomen. De taakgroep is recent met een jaar verlengd.

Door een hel

Ook Gert raakte verslaafd aan oxcycodon. Hij lijdt aan chronische pijn vanwege artrose en een ongeluk waarbij de pezen in zijn schouders zijn afgescheurd. Zijn huisarts schreef oxcycodon voor. Al snel liep de dosis van 5 milligram per dag op naar 120 milligram. En het middel hielp steeds minder goed tegen de pijn. Soms werd het zelfs erger.

Na 5 jaar gebruik meldde Gert zich vrijwillig bij een afkickkliniek. "Ik ben door een hel gegaan. Je loopt tegen muren aan, wil het behang eraf krabben. Ik had pijn, zweette, werd misselijk. Op een gegeven moment dacht ik zelfs dat het beter was om er een einde aan te maken."

Afname van 65 procent

Uiteindelijk lukte het Gert om af te kicken. "Maar wel met hulp van mijn partner, intensieve fysiotherapie en meditatie. Heel langzaam heb ik geleerd hoe ik om moet gaan met mijn pijn."

Om mensen als Gert te helpen sloegen een apotheker, een huisarts, een pijnspecialist en een verslavingsarts uit Arnhem de handen ineen. En met succes: het opioïdegebruik in de regio nam met 65 procent af.

Gert kreeg jarenlang pijnstiller oxycodon voorgeschreven en raakte er zwaar verslaafd aan - video

Gebruik afbouwen

"Eigenlijk zijn we heel simpel te werk gegaan", zegt huisarts Janneke Pelser. "We begonnen met het terugbrengen van het aantal protocollen van tachtig naar één. Er is afgesproken dat mensen na een operatie een week of in uitzonderlijke gevallen 2 weken oxycodon krijgen voorgeschreven." Alleen voor kankerpatiënten met ernstige pijn wordt een uitzondering gemaakt.

"Dat betekent niet dat we mensen die het middel al langer gebruiken in de steek laten. We proberen met ieder persoon een plan te maken om het medicijngebruik af te bouwen." Tot nu toe blijkt dat dus te werken.

Te vergelijken met heroïne

Ook verslavingsspeciailist Thomas Knuijver is bij het project betrokken. Ongeveer 5, 6 jaar geleden zag hij het gebruik van oxycodon naar eigen zeggen flink toenemen. Hij vergelijkt het middel met heroïne. "Mensen kunnen er binnen 4 weken verslaafd aan raken."

"Ik heb mensen erdoor zien afglijden. Klachten worden steeds erger; pijn, depressie, angst, slaapstoornissen. Patiënten kunnen op een gegeven moment sociaal en op hun werk nog maar moeilijk functioneren."

'Heel verdrietig'

Knuijver vraagt zich af hoe het zo mis heeft kunnen gaan. "We wisten toch dat het opiatengebruik in de Verenigde Staten helemaal uit de hand liep? Ik vind het heel verdrietig. Collega's zijn erin verstrikt geraakt, maar toen we eenmaal met elkaar in gesprek raakten was iedereen bereid er iets aan te doen."

Mensen schamen zich soms voor hun verslaving, merkt Knuijver. "Maar eenmaal in de zorg valt die schaamte snel weg. Ze hebben gewoon pech gehad."