Verschil moet er zijn: België heeft maar liefst acht ministers van Volksgezondheid

In Nederland is het soms al lastig om alle bewindspersonen die over corona gaan uit elkaar te halen, laat staan in België. Waar we in Nederland twee ministers hebben, telt België er vier keer zoveel, namelijk acht. Waarom?

Belgische viroloog Marc van Ranst gaf het vandaag aan in een interview in de Volkskrant: "We hebben in België acht ministers die op één of andere manier bevoegd zijn voor Volksgezondheid." En zegt hij: "Waarschijnlijk kennen ze elkaar zelfs niet bij naam." Kan zo'n versnipperd orgaan eenduidig optreden in tijden van crisis?

Complex systeem

Om te begrijpen waar al die ministers vandaan komen, moet je eerst begrijpen hoe het politieke systeem van onze zuiderburen in elkaar steekt. België is een federatie, dat betekent dat er een overkoepelende overheid is, waar verschillende deelstaten onder vallen. Zoals in de Verenigde Staten of Duitsland. In elke federatie is het net weer een beetje anders geregeld. In België worden de deelstaten gevormd door gewesten en gemeenschappen.

De gemeenschappen zijn onderverdeeld in Vlaamse, Franse en Duitse delen. Zij gaan bijvoorbeeld over cultuur, welzijn en gezondheid. De gewesten bestaan uit Wallonië, Vlaanderen en Brussel. Deze hebben milieu, ruimtelijke ordening en economie onder hun hoede. De verschillende gemeenschappen en gewesten overlappen met elkaar. Zo kan iemand in Wallonië onder de Franse of Duitse gemeenschap vallen.

Veel ministers

Dankzij de verschillende overheden, zijn er ook veel ministers, maar: "De complexiteit is vooral het gevolg van de situatie in Wallonië en Brussel," zegt Bart Maddens, hoogleraar politicologie aan de Universiteit Leuven. "Daar is een soort wonderbaarlijke vermenigvuldiging van ministers ontstaan. Omdat ze een verschil maken tussen gewest en gemeenschap."

Nederlandstalig België heeft het een stuk makkelijker, zegt ook Tex van Berlaer, politiek journalist bij Knack.be. "Vanuit het perspectief van een Vlaming valt het nog mee," legt Tex uit. "We hebben één minister van onze Vlaamse/Nederlandstalige gemeenschap. En daarboven nog een federale minister." Maar ook de kleintjes doen mee. "De Duitstalige gemeenschap heeft ook één minister. Omdat gezondheid voor een deel een gemeenschapsbeleid is, hebben die paar Duitse dorpjes aan de grens dus ook een eigen minister. En dat is vrij opvallend."

Problemen

Al met al een best wel complex systeem en dat resulteert ook in een onduidelijk beleid in de coronacrisis. Margot Cloet, hoofdbestuurder van Zorgnet Icora maakt zich daarom zorgen. "De gemeenschappen zijn bevoegd voor de ouderenzorg, maar het federale niveau is weer bevoegd voor het aankopen van de coronatesten," legt Margot uit. "Daardoor is het niet altijd duidelijk waar getest gaat worden en wie daarvoor in aanmerking komt."

Ook bij het uitkeren van een zorgbonus is het een hoofdpijndossier. Margot Cloet: "De federale overheid heeft de bonussen voor de verplegers in principe al toegezegd," geeft Margot aan, "Maar omdat het per instelling weer anders is, staat het personeel binnen de ouderenzorg in de kou. Dit heeft discriminatie tot gevolg."

Staatshervorming?

Toch wordt er ook overlegd. Een instituut die we de laatste tijd vaker actief zien is de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid, de IMC. "Hier vergaderen de acht ministers en de staatssecretaris en maken ze afspraken om het beleid duidelijker te krijgen. Het zijn vergaderingen waar ze de neuzen dezelfde richting proberen te krijgen." zegt Tex van Barlaer,

"Er zal een synergie tussen federaal en regionaal nodig zijn, maar die synergie moet vooral duidelijker worden afgebakend."Bart Maddens ziet een positieve ontwikkeling ontstaan. "Je ziet dat Vlaanderen meer kijkt naar het Noorden, terwijl Wallonië meer kijkt naar Frankrijk," legt hij uit.

Balans

"Toen Macron besloot de scholen te sluiten, wilden de Franstaligen dat overnemen. Terwijl de Vlamingen afwachtender waren", vertelt Maddens. Die balans is nog nooit zo goed geweest, volgens de hoogleraar politicologie.

Volgens Margot Cloet, hoofdbestuurder van Zorgnet Icora, ligt de oplossing ergens anders: "Ik zie graag een een geïntegreerd zorgbestel in plaats van een gefragmenteerd zorgbestel. Staatshervorming hoeft geen doel te zijn, maar een middel in dit geval. Op dit moment doet deze situatie denken aan een Belgisch huis met veel tuinhuisjes en achterkamertjes. Maar we moeten met z'n allen een mooie villa gaan bouwen."