Verhullend taalgebruik...

Misschien kunt u me even uit de brand helpen. Ik las gisteren -jawel, dierendag- een persbericht over de varkenshouderijen dat ik tekenend vond voor de manier waarop wij omgaan met varkens. Varkens ja, die u kent van de gesealde 500-grams karbonade of speklapjes in het koelvak van de super. Maar dat persbericht: ik kom er niet uit. Kijkt u even mee?

De kop, daar kan ik nog wel iets van maken. “Duidelijkheid over interpretatie Maatlat Duurzame Veehouderij”. Hoewel...”Maatlat. Interpretatie.” Help! Wie is de persmeneer of -mevrouw bij Senternovem: want daar komt het persbericht vandaan. Senternovem is een onderafdeling van ons eigen ministerie van Economische Zaken die duurzaamheid promoot en daar bedrijven graag bij helpt. Prima natuurlijk. Maar wat voor stop-de-persen-nieuws zij nu hebben over duurzame veehouderijen is in nevelen gehuld. Goed, een tipje van de sluier dan:

“Stalsystemen die in aanmerking komen voor MIA/Vamil (MIA= Milieu investerings aftrek) moeten voldoende punten behalen volgens de Maatlat Duurzame Veehouderij. Zo wordt voor de diercategorie vleesvarkens een minimum aantal punten vereist voor welzijn. (ah! welzijn. Dat is positief, toch?). Punten kunnen onder andere behaald worden door een ruime vreetplaatsbreedte per varken te realiseren (Pardon: Vreetplaatsbreedte?) In de praktijk bleek de omschrijving in de maatlat over de vreetplaatsbreedte zowel bij producenten van voersystemen als bij de gebruikers interpretatievragen op te roepen. Daarom heeft het College van Deskundigen zich hierover gebogen en duidelijke afspraken gemaakt wanneer welzijnspunten voor de vreetplaatsbreedte worden toegekend. (Hoera! Boeren krijgen nu Duidelijkheid. eh..waarover eigenlijk?)

Tot zover kan ik er in gewoon ABN van maken: boeren die op een 'duurzame' manier hun varkens willen houden, krijgen belastingvoordeel (een soort bonuspunten). Maar nu bleek in de praktijk dat die boeren niet snapten hoe wat er nou bedoeld werd met 'vreetplaatsbreedte'. We leven met ze mee. Wij weten het namelijk ook niet. Jarenlang gezwoegd boven studieboeken, maar 'vreetplaatsbreedte'....?

Al lezend in het persbericht kwam ik op een idee een gedachtenexperiment te doen. Vervang alle woorden waar 'varken' in staat voor 'mens' of zo u wilt, uw favoriete huisdier ('hond', 'kat'). En dan lezen we even verder (ik sla het middenstuk over, want dan ben ik u echt kwijt):

“Uitgangspunt is dat een vleesvarken tenminste 30 cm ruimte ter hoogte van z'n grootste breedtemaat (dit is de schouder) nodig heeft om te kunnen vreten. De ruimte die het varken bij de kop nodig heeft is minder. Daar kan met 25 cm worden volstaan, mits het dier dan gewoon (in een recht lijn) voor de voerbak kan staan, en 30 cm voor de voerbak (ter hoogte van de schouders) die breedte van 30 cm per dier wel wordt geboden.”

Telt u even mee hoeveel Onbegrijpelijke Woorden er in dit persbericht staan:

1. vreetplaatsbreedte (met stip op 1. Aanrader voor Lingo)

2. stalsystemen

3. milieu investerings aftrek

4. breedtemaat

5. welzijnspunten

6. maatlat

7. diercategorie

8. interpretatievragen

En dit berichtje verscheen op nota bene dierendag. Cadeautje voor de varkentjes? Op dezelfde dag, 4 oktober dus, dat de stichting Varkens in Nood haar tienjarig bestaan 'vierde' (er valt natuurlijk niet zoveel te vieren, maargoed.). Deze club komt al tien jaar op voor de varkens in de bio-industrie. Opgericht ten tijde van de varkenspest in 1997 door de schrijver J.J. Voskuil (u weet wel, van de romancyclus Het Bureau) en fiscaal jurist Hans Baaij. Voor een terugblik op dit tienjarig bestaan interviewde ik Voskuil en oud-ambassadrice Yvonne Kroonenberg, ook een bekende schrijfster. Volgens Kroonenberg praten we graag in verhullende termen over zaken waar we ons voor schamen, zoals de bio-industrie. 'Ruimen' is zo'n voorbeeld. Bij elke dierziekte die uitbreekt wordt er in het Journaal gepraat over de miljoenen dieren die zijn 'geruimd'.,,Alsof ze slordig waren en in de weg stonden. Zo van: die moesten nodig eens geruimd”, zegt Kroonenberg in onze uitzending vandaag hierover. Veelzeggend, meent de schrijfster, want: ,,Verhullend taalgebruik wijst altijd op schuld of schaamte.” Noem de dingen gewoon bij hun naam. Zoals: ,,Doden. Afmaken. Vermoorden. Want dat is wat we doen.”

(Ook weer een leuk gedachtenexperiment: vervang 'varkens' voor 'mensen' zodra er over ruimen gesproken wordt. Ik krijg er nare associaties bij. Oud-ambassadeur voor Varkens in Nood Robert Long ook, gezien zijn uitspraken in 2000).

Aan de uitspraak van Kroonenberg moest ik denken bij het lezen van het persbericht. Vol abstracte, onbegrijpelijke en eufemistische termen. Je vergeet dat het over levende beesten gaat. Die dus hun boer op hun blote pootjes mogen danken begrijp ik nu als ze 30 cm ruimte tussen hun lijf en de voerbak hebben (let wel: rechtstandig gemeten vanaf de schouder, wel even de rolmaat erbij pakken dus). Dat is “duurzaam”. Goed voor hun “welzijn”. En dan die 'vreetplaatsbreedte' (!). Het ultieme voorbeeld van verhullend taalgebruik.

Nee, we hebben onze zaken goed op orde, eh pardon, de menscategorie Homo Sapiens behaalt het minimum aantal punten voor dierenwelzijn.

Zo somber is oprichter Voskuil niet, maar hij constateert wel dat er na tien jaar weinig veranderd is. Een einde aan de bio-industrie, waarvoor 12.000 mensen in grote landelijke dagbladen op 4 oktober 1997 toe opriepen, is er niet gekomen. Integendeel. Voskuil noemt zich achteraf 'naief'. ,,De regering heeft nooit iets gedaan aan de varkens. Het interesseert ze geen bal.” Toch houdt hij hoop. ,,Op den duur zal er een groeiend verzet zijn. Dan zal het besef doordringen dat het zo niet meer kan, Maar dat maak ik niet meer mee.”

En dan nu de prijsvraag voor degene(n) die de beste omschrijving kunnen geven van het woord "vreetplaatsbreedte". Maximaal 100 woorden. U kunt uw beschrijvingen mailen naar: pauline.veen@eenvandaag.nl

Meer informatie:

Vanaf morgen kunt op de onze site (zie 'exclusief') het hele interview met Voskuil terug zien. Al zeg ik het zelf: een aanrader. Deze man kan prachtig vertellen.

Klik hier om de uitzending over tien jaar Varkens in Nood met Voskuil en Kroonenberg te bekijken.

Oja, voor de liefhebber: hierrr kunt u het bewuste persbericht lezen.