Aan de Europese grenzen worden alle mensenrechtenverdragen nu geschonden, ziet bedenker Turkijedeal

Gerald Knaus zag in 2021 een nachtmerrie waarheid worden: het terugduwen van asielzoekers aan de EU-grenzen werd staande praktijk. De bedenker van de Turkijedeal waarschuwt: "Dit kan het einde zijn van het Vluchtelingenverdrag."

Langs het kanaal in Berlijn dat ooit onderdeel was van het ijzeren gordijn vertelt Knaus: "Dit was ooit het symbool van de meest onmenselijke grens in de wereld", zegt Knaus terwijl hij richting het water wijst. "Een stad, in tweeën gedeeld. Als hier een kind in het water viel, wat wel eens gebeurde, dan mocht dat niet gered worden. De grenswachten aan de andere kant zouden schieten als je het probeerde."

Dodelijkste grenzen ter wereld

Een dodelijke grens dus, en Knaus constateert dat Europa nu weer dodelijke grenzen heeft; de dodelijkste ter wereld. "Er vielen in 2021 1900 doden in de Middellandse Zee. Dat is een ongelooflijk aantal. 1900! Dat zijn dodenaantallen van een oorlog."

Gerald Knaus is oprichter en voorman van de in Berlijn en Wenen gevestigde denktank ESI (European Stability Initiative). In 2016 werd hij een bekend gezicht omdat hij de architect was van de EU-Turkijedeal. Die overeenkomst maakte toen een einde aan de enorme migratiestroom richting Europa.

Pushbacks

Nu loopt de Oostenrijker nog steeds de deur plat bij Europese ministers om ze te adviseren over het migratiebeleid. Vorige week was hij nog bij de Duitse minister van Binnenlandse Zaken.

De boodschap van Knaus is alarmerend, volgens hem zijn de EU-landen in 2021 een cruciale grens over gegaan. Pushbacks, het illegaal terugduwen van vluchtelingen en migranten, gebeurde tot vorig jaar nog in het verborgene en werden ontkend. Het afgelopen jaar waren ze openbaar zichtbaar, en werden ze gesteund door de EU-leiders in Brussel.

'Alle EU-wetten overtreden'

De adviseur doelt op de situatie aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland. De Wit-Russische president Loekasjenko vloog migranten in om ze op de EU-grens af te sturen. Polen reageerde met pushbacks. De president van de Europese Raad, Charles Michel, reisde af naar Polen en zei: 'volledige solidariteit van de EU met Polen'.

En daar ging het al jaren steeds harder wordende EU-grensbeleid een grens over, vindt Knaus. "Dit [de Poolse pushbacks red.] is overduidelijk een overtreding van het kinderrechtenverdrag, het vluchtelingenverdrag, mensenrechtenverdragen, alle EU-wetten worden hier overtreden."

Terugsturen zonder asielprocedure

Het is een volgende stap van een steeds verder afkalvende wil onder Europese leiders om zich nog aan die verdragen te houden. De Hongaarse regering werd door het Europees Hof veroordeeld om pushbacks, maar er gebeurde niets. "En nu zegt de Poolse regering: we hebben een wet gemaakt die ons toestaat om iedereen terug te sturen."

Het is in de EU verboden om mensen die een asielaanvraag willen doen, terug de grens over te sturen zonder ze een asielprocedure te laten doorlopen. Maar inmiddels is ook algemeen bekend dat het systematisch aan de Grieks-Turkse en Kroatisch-Bosnische grens gebeurt.

Vluchtelingenverdrag

"We zien dat een nachtmerriescenario dat ik en mijn collega's een paar jaar geleden hadden, is uitgekomen. Regeringsleiders hebben geconcludeerd dat hun kiezers controle over de grenzen willen en ze denken dat de enige manier waarop ze dat kunnen doen, het schenden van mensenrechten is."

Dus is dit het moment om te bepalen wie we willen zijn als Europeanen, zegt Knaus: "Het vluchtelingenverdrag werd 70 jaar geleden gesloten nadat Europese landen in de Tweede Wereldoorlog Joodse vluchtelingen uit Duitsland terugstuurden. Toen besloten we als democratieën: dit is niet wie we willen zijn."

Hoopvol over deals

Knaus gelooft dat de meeste Europeanen er nog steeds zo over denken, maar dat ze wel controle willen over de Europese buitengrenzen. Daarom is hij hoopvol over de plannen van de nieuwe Duitse regering. De Duitsers willen deals sluiten met landen buiten Europa over het tegenhouden en terugnemen van asielzoekers.

Dat is precies wat Knaus ook voorstelt, al moet de EU daar volgens hem wel flink wat tegenover stellen. "Stel dat je met Tunesië zo'n overeenkomst zou maken, dan moet je visa verstrekken aan Tunesiërs zodat zij legaal naar de EU kunnen reizen." Daarnaast moet Europa de landen met wie deze afspraken zijn gemaakt helpen door grote aantallen erkende vluchtelingen over te nemen.

Vluchtelingen overnemen

"Zweden neemt nu 5000 vluchtelingen per jaar over. Zij arriveren per vliegtuig", zegt Knaus. "Als Frankrijk, Duitsland en de Benelux naar rato hetzelfde zouden doen dan komen er 100.000 vluchtelingen per jaar."

Volgens de adviseur is dit de enige manier om het menselijke gezicht van de EU te redden. En hij denkt dat Europeanen ertoe te overtuigen zijn. "Als we kunnen laten zien dat we doden voorkomen, onszelf weer in de spiegel kunnen aankijken en we alsnog controle over onze grenzen hebben. Ik denk dat Europa dat moet proberen."