Vaker dementie bij ouderen met migratieachtergrond, maar door gebrek aan kennis minder snel diagnose

Een groeiend probleem waar de zorg niet op is voorbereid: dementie bij ouderen met een migratieachtergrond. Familieleden trekken minder snel aan de bel en ook artsen worstelen met het herkennen van de ziekte bij deze groep.

De toename van dementie bij ouderen met een migratieachtergrond komt onder andere door de vergrijzing van gastarbeiders uit de jaren 60 en 70. Ook komen hart- en vaatziekten en diabetes vaker voor bij deze groep en die aandoeningen vergroten de kans op dementie. Volgens Zorg voor Beter is 1 op de 10 mensen met dementie migrant en stijgt het aantal migranten met dementie twee keer zo snel.

Niet meer kunnen klokkijken

Het overkwam de moeder van Hayat Eddahmani. Dat haar moeder écht dementie had, werd haar duidelijk bij het kopen van een horloge. "Ze wilde een horloge met kleine cijfers en dat vond ik niet handig. Ik vroeg haar of ze kon zien hoe laat het was en ze zei: 'Een, twee, drie'. Toen dacht ik: ze is dement."

Toch waren er al eerder signalen. Hayats moeder haalde bijvoorbeeld ook namen door elkaar. "Maar dan denk je toch eerst dat dat bij het ouder worden hoort. Achteraf bleek dat ze al jaren niet meer kon klokkijken. Omdat ze bijvoorbeeld niet klaar stond op de tijd die we hadden afgesproken."

Diagnose in vergevorderd stadium

Hayat en haar moeder werden door de huisarts doorverwezen naar het ziekenhuis en haar moeder bleek vasculaire dementie te hebben in een vergevorderd stadium. "Haar Arabisch gaat nu achteruit, maar de Nederlandse taal is ze inmiddels zo goed als kwijtgeraakt", vertelt Hayat over haar moeder.

Toch denkt Hayat dat dementie eerder vastgesteld had kunnen worden. "Er waren meer signalen, maar die niet zijn gezien. Zoals haar motoriek die heel erg achteruit ging. De huisarts raadde toen aan om in beweging te blijven, terwijl dat achteraf al een signaal was."

Per oudere bekijken

Het verhaal van Hayat herkent neuropsycholoog Sanne Franzen van het Erasmus MC. Franzen onderzoekt dementie bij ouderen met een migratieachtergrond en ontwikkelt testen die artsen helpen dementie te herkennen bij deze ouderen.

"We merkten dat er een enorme variatie aan taalbeheersing, opleidingsniveau en verschillende culturele achtergronden was. Je kan niet één aanpak maken voor de gehele groep."

Nieuwe manier van testen

Het Erasmus MC heeft daarom een speciale geheugenpoli voor migranten opgericht. Om de diagnose beter te laten aansluiten bij oudere migranten veranderden ze de manier van testen.

Ze gebruiken bijvoorbeeld nu plaatjes waarop geen witte mensen zijn afgebeeld, maar mensen van kleur. Zo kunnen ouderen met een migratieachtergrond misschien makkelijker op woorden komen. Ook bieden ze bij het Erasmus tolken aan voor tijdens de diagnose.

Plaatjes verschillend interpreteren

Eerder ging het testen op dementie anders, vertelt Franzen. "Als we bijvoorbeeld een plaatje van een iglo lieten zien aan een patiënt en vroegen wat het was: dan zei iemand met een Nederlandssprekende achtergrond, die dat weleens had gezien op tv of op school, waarschijnlijk dat het een iglo is."

"Maar vroeg je hetzelfde aan iemand die is opgegroeid op het Turkse platteland, dan zei die patiënt misschien dat het een steenoven is. En dat zegt dan niks over eventuele achteruitgang, als diegene het woord 'iglo' gewoon nooit is tegengekomen." Omdat er geen goede testen waren, was het moeilijk om een diagnose te stellen, zegt Franzen.

Marokkaanse dagbesteding

Welk verschil een diagnose kan maken, weet ook Hayat. Er werd namelijk veel duidelijk voor de familie: ze kregen recht op zorg en ze begrepen het gedrag van hun moeder een stuk beter. Ook met de moeder van Hayat ging het beter na de diagnose: zij kreeg eindelijk de hulp die ze nodig had en was een stuk minder eenzaam en ongelukkig.

Via de casemanager kwam de moeder van Hayat uiteindelijk terecht bij een Marokkaanse dagbesteding in Amsterdam waar de begeleiders ook Arabisch spreken. "Dat is een fantastische plek, mijn moeder is helemaal opgebloeid. Ze gaat er twee keer per week heen en komt vrolijk terug", vertelt ze.

Voorlichting geven

Franzen hoopt dat meer ziekenhuizen en huisartsen gaan werken met aangepaste testen en tolken. Zij een haar team hebben de afgelopen tijd ook voorlichtingen gegeven, bijvoorbeeld in de moskee, over ouder worden en dementie. "En ook de familie moet bijvoorbeeld wel weten dat dementie bestaat, waar kan je het bijvoorbeeld aan merken?"

"We hebben ook mensen getraind uit de gemeenschap, die die voorlichtingen kunnen geven." Zo hopen ze dat mensen eerder aan de bel trekken bij signalen. Daarnaast moet ook de huisarts meer kennis hebben over dementie en bijvoorbeeld weten hoe ze goed een test kunnen doen bij mensen.