Twaalfde EU-sanctiepakket tegen Rusland is een feit, 'maar ze worden steeds minder relevant'

De EU-sanctielijst tegen Rusland wordt alsmaar groter. In december was alweer het twaalfde pakket een feit. Deze keer werd de grootste diamantproducent van het land aan de lijst toegevoegd als economische tik. Toch komt die niet hard aan, zeggen experts.

Als een bedrijf op de sanctielijst staat, dan betekent dat dat EU-landen er geen zaken mee mogen doen. De Russische diamantproducent Alrosa stond al op de lijst van de G7 en nu dus ook op die van de EU.

Geen steun

Onderzoeker internationale betrekkingen Laurien Crump, verbonden aan de Universiteit Utrecht, zegt dat Rusland inmiddels al helemaal geënt is op een oorlogseconomie. "Dus de sancties vanuit de EU worden steeds minder relevant."

Daar komt nog bij dat het nieuwste sanctiepakket nauwelijks wordt gesteund door de niet-westerse wereld. Volgens Crump scharen er een paar Aziatische landen zich erachter, maar geen Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen.

'Rusland merkt niets'

En daardoor hebben de sancties nog maar weinig effect. "De wereld is natuurlijk veel groter dan het Westen. En wat je bijvoorbeeld ziet, is dat Rusland weliswaar geen olie meer kan exporteren naar het Westen, maar veel meer olie naar China en India is gaan exporteren."

"Dus dan raakt het de Russische economie helemaal niet en merkt men in Rusland eigenlijk niks van die sancties."

Loopholes

Doordat niet alle landen zich houden aan de sancties, kunnen er 'loopholes' ontstaan, vertelt Dick Zandee van het Clingendael Instituut. Op die manier kan er alsnog van alles geleverd worden aan Rusland door andere partijen of landen. "Een land als Turkije, een land als Kazachstan, doet niet mee aan de sancties naar Rusland. Dat zijn dus doorvoerhavens geworden voor producten die toch aan Rusland geleverd worden."

De landen die niet achter de sancties staan, zijn niet per definitie pro-Russische landen. "Maar ze zijn ook niet anti-Russisch", vervolgt Crump. "Het zijn bijvoorbeeld landen die zich in de VN van stemming onthouden. En dat zijn er een heleboel."

Oorlog Oekraïne minder grote rol

Daarnaast speelt de oorlog in Oekraïne voor veel landen in Afrika en Zuid-Amerika een veel minder grote rol dan voor het Westen. Het oordeel over de oorlog en de inval van Rusland is in de rest van de wereld eigenlijk veel minder groot, legt Crump uit. "Die oorlog wordt gezien als een van zoveel oorlogen waarin een ander land binnenvalt."

Maar ook in landen die wel voor sancties zijn, worden die niet altijd gevolgd. "We hebben in ons eigen land al een aantal zaken gehad die justitie heeft aangepakt, waarbij bedrijven via deze geitenpaadjes toch bepaalde producten aan Rusland hebben geleverd die op de sanctielijst stonden. Dus ook dat gebeurt nog wel", zegt Zandee.

Ruwe Russische diamanten

En ook aan steun voor extra sancties sjort het soms, bleek wel uit het feit dat het lang duurde voor diamantproducent Alrosa werd toegevoegd. België lag daar namelijk lange tijd voor. Sanctierecht-expert Heleen over de Linden legt uit dat de weerstand vanuit België te maken had met het feit dat de Antwerpse economie grotendeels draait op de handel van de ruwe Russische diamanten.

Maar uiteindelijk ging ook België dus om. Rusland verdient namelijk flink vanuit de diamanthandel met de EU. "Het gaat om ongeveer 5 miljard euro."

Bloemen niet op de lijst?

Of wij in Nederland iets soortgelijks hebben om een sanctie voor tegen te houden? Niet volgens Dick Zandee: "Maar het kan zijn, want er gebeurt heel veel achter de schermen. Bijvoorbeeld bloemen mogen nog steeds naar Rusland worden geëxporteerd. Dat is een heel groot exportproduct. Nederland is natuurlijk heel belangrijk voor bloemen."

"Dus ik kan me voorstellen dat er gelobbyd is in Brussel, om bloemen niet op de lijst te krijgen. Maar bloembollen en pootgoed staan er dan bijvoorbeeld wel op. Dus dat vind ik zelf iets opmerkelijks."