Tussen de 13- en 26 duizend jongeren in Nederland zijn naar schatting vatbaar om geronseld te worden als geldezel. Dat blijkt uit een enquete van de Saxion Hogeschool.
Het is het eerste grote landelijke onderzoek naar de bereidheid van jongeren om op te treden als money mule. Geldezels of money mules zijn mensen die criminelen hun bankrekeningnummer geven om geld mee wit te wassen. Het gaat veelal om jongeren. Zij hebben lang niet altijd door wat de gevolgen zijn.
WhatsApp of Marktplaats
Het geld dat wordt witgewassen via de rekeningen van geldezels komt van criminele activiteiten, zoals online oplichting op platforms als WhatsApp of Marktplaats.
"Soms wordt er een bedrag beloofd aan de geldezel, maar negen van de tien keer krijgt die het geld niet", vertelt Susanne Berbee van Halt. "In sommige gevallen weten slachtoffers niet eens dat ze gebruikt worden. Ze denken een vriend te helpen, maar worden intussen het criminele circuit in getrokken."
Verleiding van geld verdienen
Het ronselen van geldezels vindt vaak plaats op social media via Instagram of Snapchat. Maar ook op straat, op school, op feestjes en zelfs door vrienden. Dit lijkt vooral te gebeuren door leeftijdsgenoten. "Dat kan komen door groepsdruk en de verleiding van snel veel geld kunnen verdienen", zegt Berbee.
"Ze willen leuke dingen doen met vrienden, of toch die sneakers kopen waar ze normaal geen geld voor hebben. Op korte termijn lijkt het een goede oplossing."
Kwetsbare jongeren
"We kunnen het nog niet hardmaken met cijfers, maar het lijkt in de praktijk vooral te gaan om jongeren in een kwetsbare positie. Bijvoorbeeld jongeren uit een woongroep, of met een licht verstandelijke beperking", zegt onderzoeker en lector Remco Spithoven van Hogeschool Saxion.
"Naast dader zijn geldezels in kwetsbare posities, onder wie jongeren, ook slachtoffer. Zij draaien op voor alle problemen en kosten. Jongeren overzien de risico's nog onvoldoende en criminele netwerken vinden hierin gelegenheid om hen als geldezel te ronselen."
Meer dan de helft weet niet wat het is
Onder jongeren is het fenomeen money mule nog vrij onbekend. 56 procent weet niet wat het is, blijkt uit onderzoek van Remco Spithoven van hogeschool Saxion. 8 procent is weleens benaderd om als geldezel op te treden.
11 procent van de jongeren kent daarnaast iemand die is benaderd om als geldezel op te treden. En 1 procent zegt het zelf daadwerkelijk te hebben gedaan. Volgens de onderzoeker is er bij ongeveer 1 op de 100 tot 200 jongeren de kans dat ze ervoor openstaan, als ze worden gevraagd. "Hoewel dat misschien niet zo erg klinkt, is het een enorm grote groep, gekeken naar het totaal aantal jongeren in Nederland." Zorgwekkend", zegt hij.
Pakkans onderschat
13 procent van de respondenten in het onderzoek van Spithoven en zijn collega's acht de kans klein dat ze door hun bank worden betrapt als ze als geldezel zouden optreden. In werkelijkheid is de pakkans door de banken 100 procent.
"Banken sporen criminele activiteiten actief op. De rekening wordt vervolgens geblokkeerd. Als geldezel kun je ook bij andere banken geen rekening meer openen, want je wordt centraal als fraudeur geregistreerd. Daardoor kan je bijvoorbeeld geen lening meer afsluiten", zegt Spithoven.
Gevolgen op lange termijn
Hoewel 90 procent van de ondervraagden ervan overtuigd is dat het optreden als geldezel gevaarlijk en onverstandig is, onderschatten ze de consequenties. Doordat iemand centraal geregistreerd wordt als fraudeur kunnen geldezels niet alleen geen rekening meer openen, maar worden ze ook beperkt bij andere dingen, zoals het afsluiten van leningen. "Denk aan hypotheken en abonnementen."
Een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG), die je nodig hebt voor sommige beroepen kunnen ze vaak ook vergeten. Ook kunnen geldezels sinds kort door slachtoffers van oplichting aansprakelijk worden gesteld om het schadebedrag terug te betalen. Dat geldt hebben de geldezels dan al niet meer, of zelfs nooit gehad, waardoor ze in serieuze schulden terecht kunnen komen. In plaats van snel geld verdienen, staan hen vooral problemen te wachten.
Halt voor minderjarigen
Intussen neemt het aantal money mules toe, zien de politie en Halt: "We zien een enorme stijging in de gedigitaliseerde criminaliteit. De criminelen die zich hier schuldig aan maken hebben mules nodig om het buitgemaakte vermogen wit te wassen."
Om te voorkomen dat jongeren een strafblad krijgen, kunnen jongeren tot 18 jaar worden doorverwezen naar Halt. Maar dit hangt wel af van de grootte van het bedrag. Bij Halt krijgen jongeren taak- en werkstraffen. Daarnaast moeten de ex-money mules die bij Halt terechtkomen excuusbrieven schrijven aan slachtoffers van internetfraude. Vaak volgt daarna ook een gesprek en moet de geldezel het geld zelf terugbetalen aan de slachtoffers. Criminelen en ronselaars lijken er zelf mee weg te komen.
Behoefte aan voorlichting
"Jongeren moeten meer voorlichting krijgen over de gevolgen die het optreden als geldezel voor henzelf heeft", zegt onderzoeker Spithoven. Halt denkt daar hetzelfde over en is begonnen met die voorlichting. "Heel veel jongeren beseffen niet dat uitlenen van bankrekening en delen van bankgegevens strafbaar is", zegt Susanne Berbee.
Sinds kort geeft Halt voorlichtingslessen op scholen. "We leren jongeren wat geldezels zijn, waaraan ze ronselaars en geldezels kunnen herkennen en wat de gevolgen zijn. De pilot is heel goed ontvangen en op scholen komt het probleem veel voor, dus vanaf september gaan we er officieel mee starten binnen het middelbaar beroepsonderwijs."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.