Strengere regels rond dierenwelzijn leiden tot onzekerheid bij boeren: 'Supermarkt gaat daar niet extra voor betalen'

Moeten kalfjes bij hun moeder blijven en hoe snel mogen vleeskuikens groeien? Veehouders moeten binnenkort voldoen aan de nieuwe wet dierenwelzijn. Daarin staat dat dieren 'natuurlijk gedrag' moeten kunnen vertonen. Boeren vrezen onrealistische regels.

Zo maken veehouders zich onder meer zorgen over de betaalbaarheid van de plannen, vertelt voorzitter Bart-Jan Oplaat van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders (NVP).

'Hangt een prijskaartje aan'

Hij zegt dat het 'heel lastig' wordt om nog een goede boterham te verdienen als de eisen voor het houden van dieren strenger worden. "Daar hangt een prijskaartje aan", benadrukt Oplaat, die zelf jarenlang kippenboer was.

En wie gaat die prijs betalen? Niet de supermarkten, denkt de NVP-voorman: "Je kan wel regels maken voor wat we extra moeten doen, maar de supermarkt gaat daar niks extra's voor betalen. Die zegt: 'Het is de wettelijke plicht dat jij dit gaat doen. Daar ga ik jou geen extra beloning voor geven.'"

Producten uit buitenland

Bovendien kunnen supermarkten hun producten ook vanuit het buitenland importeren, waar de eisen rond dierenwelzijn mogelijk minder streng zijn, vervolgt Oplaat. "Ze kunnen het ook gewoon halen uit Duitsland, Engeland, uit waar dan ook. Dat is veel voordeliger." Boeren zijn daarom bang dat de kosten van een dierwaardige veehouderij op hun bordje terechtkomen.

De Nederlandse Vakbond Pluimveehouders is zelfs uit de onderhandelingen gestapt. De leden van de belangenorganisatie willen zich alleen aan de strengere eisen houden als de overheid ervoor zorgt dat de Nederlandse markt beschermd wordt voor goedkopere producten uit het buitenland, legt Oplaat uit.

Gesprekken over nieuwe wet

Directeur Sandra Beuving van Stichting Ondersteuning Dierencoalitie is bang dat alle gesprekken ervoor zullen zorgen dat de nieuwe wet straks afgezwakt wordt. Terwijl het volgens haar klip en klaar is dat er strengere eisen nodig zijn: "Het systeem moet zich aanpassen aan de dieren, in plaats van de dieren aan het systeem."

"Dat betekent dat er een leefomstandigheid gecreëerd moet worden waarbij het dier genoeg ruimte heeft, goede voeding heeft en natuurlijk gedrag kan vertonen", vertelt ze. "Dus varkens moeten kunnen wroeten, en kalfjes moeten de wei in kunnen om te grazen en met elkaar te spelen."

Veel dieren in één hok

In de huidige veehouderij is dat niet mogelijk, zegt Beuving. Dat komt volgens haar omdat dieren vaak met veel andere dieren in één hok leven en hun gedrag daarop aanpassen. Hierdoor kunnen ze elkaar pijn doen, door elkaar bijvoorbeeld te pikken of bijten.

Boeren voelen zich daardoor gedwongen om in te grijpen, vervolgt ze. De directeur van de Dierencoalitie noemt als voorbeeld het afknippen van staarten bij varkens, het wegbranden van hoorns bij kalfjes, of het afkappen van snavels bij kippen.

'Wat vinden we belangrijker?'

NVP-voorzitter Oplaat werpt tegen dat het pikken naar soortgenoten juist het natuurlijke gedrag van kippen is. "We zien dus dat ze vaak naar elkaar pikken en dat het niet uitmaakt of er duizend dieren of vijf dieren in de stal zitten." Volgens hem zegt het woord 'pikorde' het al: "Dit is van alle tijden."

Hij wijst er bovendien op dat het afkappen van snavels tegenwoordig ook met een laser kan worden gedaan. "Dan gaat het pijnloos en valt het puntje van de snavel eraf." De voormalig pluimveehouder vraagt zich af welke afweging je dan wilt maken: de snavel eraf of kippen die andere kippen beschadigen? "Wat vinden we belangrijker?"

Leren van natuurlijk gedrag

Toch denkt hoogleraar dierenwelzijn aan de Universiteit Utrecht Bas Rodenburg dat het ook mogelijk is om vee te houden zonder dit soort lichamelijke ingrepen bij dieren. Hij heeft onderzoek gedaan naar een diervriendelijke manier van boeren en denkt dat dit wel degelijk kan.

Rodenburg neemt een koe in een stal als voorbeeld. Natuurlijk kan een koe in zo'n situatie niet precies hetzelfde leven leiden als het dier dat natuurlijk zou doen, benadrukt hij. Maar we kunnen volgens de hoogleraar wel veel leren van het natuurlijke gedrag van de dieren.

Nieuw systeem ontwikkelen

"Dan zie je de dingen die echt belangrijk zijn voor een koe: herkauwen, liggen, grazen", vervolgt hij. Maar ook interactie hebben met hun kalf: "Nu worden de kalveren meestal direct na de geboorte bij de moeder weggehaald." Als je dit soort zaken weet, kun je volgens Rodenburg een nieuw systeem ontwikkelen dat dichter bij het natuurlijk gedrag staat.

En dat heeft ook voordelen, zegt de hoogleraar. "Je ziet dat als je dieren in een omgeving houdt die meer mogelijkheden biedt, dat je ook makkelijker kalveren met hoorns kan houden, of varkens met staarten en kippen met hele snavels. Je hoeft dan ook geen lichamelijke ingrepen meer uit te voeren."

'Dit is de kans'

Een belangrijke voorwaarde voor diervriendelijk boeren is wel dat het hele systeem in de veehouderij moet veranderen, ziet ook Rodenburg. "Het vraagt iets van de boer, de banken, de supermarkt én de consument", benadrukt hij. De gesprekken over de nieuwe wet voor dierenwelzijn hebben er wel voor gezorgd dat alle betrokken partijen dichter bij elkaar zijn gekomen, merkt de hoogleraar.

Beuving hoopt daarom dat minister Adema politieke daadkracht laat zien. "Dit is de kans om een dierwaardige veehouderij in de wet te verankeren." Dan weet de sector ook wat er moet gebeuren en kunnen er voorbereidingen en investeringen worden gedaan voor een rendabel verdienmodel, benadrukt ze. "En dan weten boeren ook waar ze aan toe zijn. Die willen een goed inkomen en een waardig bestaan."

Gelijk speelveld nodig

NVP-voorzitter Oplaat zegt dat de sector zeker openstaat voor verandering. "In het verleden hebben we als pluimveehouderij aangetoond dat we altijd meegaan met wat de markt vraagt. En als dat meer dierenwelzijn is, dan doen we dat."

Maar dan moet het wel een gelijk speelveld zijn: "Dat is voor ons een van de voorwaarden voor een deelname." Want strengere regels rond dierenwelzijn werken niet als die alleen in Nederland gelden, benadrukt hij. "Als de legbatterijeieren uit Oekraïne mogen blijven binnenkomen, is het geen houdbare situatie. Dus moet de minister zich in Europa hard maken voor eisen aan de buitengrens."