Steeds meer minderheden, steeds minder vrijheid

In Iran is het drie keer per week weekend. Op vrijdag bezoeken de moslims hun moskee, op zaterdag gaat de kleine Joodse minderheid naar de synagoge en op zondag komen overal in ´t land de christenen samen. En dan staan er overal in ´t land nog vuurtempels, waarin de Zoroastriërs hun bijeenkomsten en festivals houden. Tot zover het goede nieuws. Buiten de smalle marges van wat is toegestaan hebben Iran´s religieuze minderheden het een stuk moeilijker in Iran. In dit weblog bezoeken we een kerk in Tehran, twee Quakers en in Qom en een vuurtempel in Yazd.

Misschien wel de beste testcase voor de openheid van een samenleving is hoe zij met religieuze minderheden omgaat. Iran laat wat dit betreft twee gezichten zien.

Volgens de grondwet mogen zoroastriërs, christenen en joden vrijelijk samenkomen in het land. Op de basisschool krijgen kinderen naast het onderwijs over de Islam desgewenst religieus onderwijs vanuit hun eigen achtergrond. Het onderdeel 'religie' op het toelatingsexamen voor de universiteit wordt aangepast aan de religieuze achtergrond van de kandidaten.

Bovendien zijn 5 van 290 zetels in het Parlement ingeruimd voor vertegenwoordigers van de verschillende etnisch-religieuze minderheden in het land.

Nu een taboe, straks een verbod?

Op bezoek in de 2.000 jaar oude woestijnstad Yazd lijkt het met de vrijheid van godsdienst op het eerste gezicht wel in orde te zijn. De plaatselijke vuurtempel is goed onderhouden en wordt bezocht door talloze schoolklassen. Maar - het venijn zit 'm in de bordjes die uitleg geven in de tempel. Daar staat te lezen dat het Zoroastrisme een godsdienst is die door de Islam is vervangen en daarmee in feiteoverbodig geworden is.

De leer van Zarathustra is niet onwaar, maar de openbaring van profeet Mohammed heeft de Perzische staatsgodsdienst overgenomen en aangevuld.

Semayek, een jonge Zoroastriër uit Yazd, geeft een voorbeeld van de consequenties van dit denkbeeld: "toen één student uit Teheran die met zijn klas de vuurtempel op bezoek kwam de Avesta (heilig boek) wilde meenemen, werd hem dat door de leraar verboden."

Voor geboren Zoroastriërs is hun geloof niet verboden, maar bekering of interesse van moslims voor deze pre-islamitische godsdienst is een taboe.

De tempel die we te zien krijgen is dan ook meer een museum, dan een levende heilige plaats. En de oude begrafenisrituelen in de Stiltetorens rondom de stad, zijn sinds een jaar of 50 verboden.

De soep wordt in Iran kortom een heel stuk heter gegeten dan het officiële verhaal en beleid aan ons opdient. De positie van Iran's minderheden dreigt zelfs nog te verslechteren.

Het parlement overweegt een wetsvoorstel, ingediend door president Ahmadinejad, aan te nemen, waarmee de doodstraf voor geloofsafval wordt ingevoerd. Moslims die zich bekeren tot een andere godsdienst dan de Islam, moeten in dat geval vrezen voor hun leven.

Anders dan veel media beweren, is dit voorstel nog niet aangenomen. Gevreesd wordt dat het vooral de toch al kwetsbare positie van Bahai-gelovigen in gevaar zal brengen. Zij claimen dat na Mohammed nog een nieuwe Profeet is opgestaan. Heiligschennis, volgens sommige religieuze hardliners in het land.

Tongentaal en Farsi

Op bezoek in de Assemblies of God-gemeente van Teheran wordt duidelijk dat het ook zonder deze wet voor Iran's christelijke minderheid ingewikkeld is om in vrijheid hun geloof te beleven.

Het kerkgebouw aan de Taleqani Street, vlak bij de hoofdingang van Tehran University, laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Een immens kruis siert het witte gebouw.

De gemeente is een pinkstergemeente pur sang. Opzwepende aanbiddingsmuziek (drums + piano) wordt afgewisseld met krachtige toespraken. De 300 aanwezige leden reageren met vurige tongentaal en luide samenzang, in Farsi.

"We komen nu sinds 39 jaar bij elkaar als gemeente", vertelt Magi Maghen. "Mijn vader kwam in de jaren na de Tweede Wereldoorlog tot geloof. Hij heeft dat doorgegeven aan zijn kinderen". Wie als christen geboren is, heeft relatieve godsdienstvrijheid. De gemeente heeft van de overheid toestemming om wekelijks een (gefilmde) samenkomst te houden. Members only, dat wel... .

Anders ligt het voor de moslims die interesse tonen in het christelijk geloof en naar de diensten voor geïnteresseerden komen. "We moesten onlangs vanwege de grote toestroom toe naar twee diensten per week, voor geïnteresseerde buitenstaanders", vertelt Magi. Anders dan de diensten voor leden, worden deze diensten gehouden zonder toestemming van de overheid. "De mensen die deze diensten bezoeken, doen dat op eigen risico. Als de overheid of invloedrijke geestelijken hun kerkbezoek ontdekken, riskeren ze op zijn minst sociale isolatie", vertelt de 45-jarige vrouw, omringd door haar tienerzonen. Ze dragen alledrie een stropdas - een duidelijk statement in het land, waar op het dragen van 'westerse' kleding een sociaal taboe rust.

Quakers in Qom

Ondertussen is het thema godsdienstvrijheid in de pers en de verkiezingscampagne volkomen afwezig. Twee politiek bewuste studenten die we spreken, zeggen niets van het voorstel om geloofsafval met de dood strafbaar te stellen te weten. Maar - helemaal afkeuren doen ze het niet. "Iedereen mag in Iran geloven wat hij wilt. Als 'ie zich maar moslim blijft noemen..."

David en Linda Wolfe wonen en werken sinds anderhalf jaar in Qom - de stad waar 's lands meest invloedrijke Islamgeleerden zich ophouden. Deze Amerikaanse Quakerchristenen volgen een studieprogramma aan één van de stad's meest conservatieve instituten. In Amerika trekken ze door het land om het Amerikaanse beeld van Iran bij te stellen.

In Iran zelf ondersteunen ze zoveel ze kunnen de kwetsbare christenen in het land. "Vooral de huiskerk-beweging neemt de laatste jaren snel in aantal toe. Dat merk je nog het duidelijkst aan de reactie van het regime. Het voorstel dat nu is gedaan om geloofsafval met de dood te bestraffen, is een poging om dit in te dammen. Wat ze vergeten is dat de vroege kerk in Europa juist in tijden van vervolging het snelst groeide. Datzelfde zal ook hier gebeuren..."

Meer lezen?

Tijdens een vorig bezoek aan Iran schreven we over twee religieuze minderheden in het land de volgende stukken:

Over de Zoroastriërs van Iran - Filosofie Magazine, mei 2006

Christendom en bekering in Iran - Opinieblad Volzin, juni 2006