Staatssecretaris wil houtstookverbod op wijkniveau mogelijk maken: 'Niet wachten tot elke stoker vrijwillig gedrag verandert'

De vervuiling door houtstook in Nederland wordt in de toekomst mogelijk harder aangepakt. Gemeenten die dat willen, krijgen meer handvatten om een lokaal houtstookverbod in te voeren. "Lokaal probleem dat vraagt om lokale oplossingen."

Uit onderzoek van EenVandaag bleek eerder deze week dat de helft van de deelnemende gemeenten (162 van de 342 gemeenten deden mee aan het onderzoek) nu worstelt met de handhaving bij stookoverlast.

Problemen bekend

Houtkachels zijn een belangrijke bron van de uitstoot van fijnstof. Bijna de helft (47 procent) van de deelnemende gemeenten gaf aan dat ze zich nu door de wet belemmerd voelt om stookoverlast van dit soort kachels aan te pakken.

"Het is mij bekend dat sommige gemeenten die bij het Schone Lucht Akkoord (SLA) aangesloten zijn het lastig vinden om de overlast van houtstook aan te pakken", zegt demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen in een reactie op het onderzoek. In het SLA werkt ze samen met provincies en gemeenten om permanent de luchtkwaliteit te verbeteren.

Pilots voor houtstookverbod

Heijnen vertelt dat het ministerie samen met gemeenten enkele pilots doet om te kijken hoe een wijk houtstookvrij kan blijven. En hoe op dagen met ongunstige weersomstandigheden een verbod op houtstook kan worden ingesteld.

Daarbij krijgen gemeenten onder de Omgevingswet die op 1 januari in gaat al meer mogelijkheden om houtstook te reguleren. Hoe dat precies vorm krijgt, hangt af van de gemeenten zelf. Het zou gaan om 'laagdrempelige maatregelen'. "Houtstook is echt een lokaal probleem is dat vraagt om lokale oplossingen", vervolgt Heijnen. "Ik vind ik het belangrijk dat gemeenten op basis van de nieuwe mogelijkheden kijken wat ze zelf kunnen doen."

Handhaving blijft een probleem

Het betekent in de praktijk in ieder geval dat gemeenten bij bepaalde weersomstandigheden (bijvoorbeeld als er nauwelijks wind staat) een houtstookverbod kunnen instellen. Maar het probleem voor veel gemeenten is de handhaving van zo'n verbod. Daarvoor zijn er te weinig middelen, menskracht en juridische mogelijkheden.

"Voor het instellen van een lokaal houtstookverbod wordt op dit moment een blauwdruk ontwikkeld", zegt de staatssecretaris. "Die zijn juridisch goed uitgewerkt en er is daardoor, als het bestuur van een gemeente dat wil, niet veel capaciteit nodig om een stookverbod bij ongunstige weersomstandigheden uit te vaardigen."

'Niet wachten op de stokers'

Heijnen wijst erop dat gemeenten die meedoen aan het SLA maatregelen moeten nemen en de mogelijkheid hebben om meer te doen. "Het zou goed zijn als gemeenten hun omgevingsvisie en omgevingsplan gebruiken om houtstook aan te pakken. Communicatie is een belangrijke en voorwaardelijke stap, voor het nemen van verdergaande maatregelen."

"Tegelijker ga ik niet wachten totdat elke stoker vrijwillig zijn of haar gedrag gaat veranderen", vervolgt ze. "Ik ben nu onder meer aan het kijken hoe we houtstookvrije wijken en houtstookvrije zones kunnen realiseren in ons land, bijvoorbeeld bij bestemmingen waar hoog-gevoelige mensen een groot deel van de dag verblijven."

Eco-designkachels niet de oplossing

Het verbod op verkoop van bepaalde oude kachels - een laatste optie die door gemeenten werd genoemd - ziet Heijnen nog geen heil in. "Verschillende landen hebben een inruilprogramma gehad om oude kachels te vervangen door nieuwere kachels omdat deze minder emissies zouden hebben. Helaas is gebleken dat die programma's niet leidden tot een significante verbetering van de luchtkwaliteit."

Bovendien zijn er volgens de staatssecretaris signalen dat eco-designkachels tot (relatief) meer uitstoot van ultrafijnstof leiden, wat ook zeer ongezond is. "Dat wordt nog nader wetenschappelijk onderzocht. Wat zeker wel effectief is, is om te zorgen dat er minder hout gestookt wordt en dat houtkachels als hoofdverwarming worden ingeruild tegen alternatieven zoals warmtepompen, dus daar wil ik op inzetten."