Spreidingswet duurt burgemeester Ter Apel te lang, hij wil versnelde aanmeldprocedure tegen problemen met asielzoekers

4 jaar is Jaap Velema burgemeester van Ter Apel. En nog steeds is er geen oplossing om de asielopvang daar beter te regelen. Soms voelt hij zich in de steek gelaten door het kabinet. "In Den Haag durft men niet goed door te pakken."

"Ik ben inmiddels wel wat gewend", verzucht burgemeester Velema van gemeente Westerwolde, waar Ter Apel bijhoort. Net buiten het aanmeldcentrum voltrekt zich een vechtpartij, aan het begin van het interview. "Dit is een plek van frustratie, waar het vastgelopen asielsysteem als eerste zichtbaar wordt. Het ging hier al mis in augustus 2021 en vorige zomer nog een keer. Nu staan we wellicht voor een derde ronde."

'Te weinig reguliere plekken'

Er is te weinig gebeurd sinds een jaar geleden misging bij het aanmeldcentrum, daar is Velema duidelijk over. "Het gaat niet alleen over asielopvang, maar ook over kwalitatief goede asielopvang. Het lukt ons allemaal uiteindelijk wel, maar de kwaliteit van de opvang is beneden de maat."

"Er zijn in ons land nog steeds te weinig reguliere asielplekken", ziet de burgemeester. "We zijn in afwachting van meer van dat soort plekken, zodat statushouders kunnen doorstromen naar gemeenten verdeeld over het land. Pas als dat is gelukt, is er weer sprake van een normaal asielsysteem."

Politiek spel in Den Haag

Velema heeft het gevoel dat Ter Apel onderdeel is geworden van een politiek spel in Den Haag. "Men komt er daar met elkaar niet goed uit, durft niet goed door te pakken. Binnen de coalitie zijn de meningen verdeeld, wij dragen daar de gevolgen van."

Staatssecretaris Eric van der Burg (Asielzaken) erkent dat het al veel te lang niet goed gaat in Ter Apel en dat er zo snel mogelijk iets moet gebeuren. "Daar hebben we de spreidingswet voor nodig, omdat we dan kunnen zorgen voor voldoende opvangplekken in Nederland", zegt hij. Maar het moment dat die wet wordt aangenomen is nog ver weg.

Steun voor spreidingswet?

Ook de VVD, Van der Burgs eigen partij, vertraagde tot nu toe de invoering van de spreidingswet. Maar volgens de staatssecretaris is dat verleden tijd.

Hij gaat er vanuit dat zijn wetsvoorstel in de Tweede Kamer niet alleen de steun zal krijgen van de vier coalitiepartijen, maar ook van andere partijen. De bewindsman denkt genoeg Kamerleden mee te kunnen krijgen voor zijn plannen.

'Het had eerder gemoeten'

"Maar dat het eerder had gemoeten en dat de coalitieonderhandelingen een rol hebben gespeeld in het vertragen van de wet, daar kunnen we kort over zijn", vervolgt Van der Burg.

"Dat is frustrerend, want soms voelt het wel alsof ik plekken moet regelen met mijn handen op mijn rug gebonden", legt de staatssecretaris uit.

Kansrijk en kansarm

Mogelijk opent in Ter Apel deze week een speciale opvangplek voor kansarme asielzoekers, de 'proces beschikbaarheidslocatie' (PBL). In de praktijk betekent dit dat asielzoekers met weinig kans op een verblijfsvergunning korter in Ter Apel blijven en bovendien minder vaak het dorp zelf in trekken.

Er moet nu werk gemaakt worden van de PBL, benadrukt burgemeester Velema. "Zodat de rest van Nederland ziet dat wij het onderscheid weten te maken tussen kansarm en kansrijk. Ik verwacht dat dat rust geeft in het dossier. Maar ook elke keer wel met de oproep aan andere gemeenten om hun verantwoordelijkheid te nemen."

Migratiedeal met Tunesië

Over de mensen die als kansarm worden bestempeld en die Nederland dus moeten verlaten, voeren premier Rutte, de Italiaanse premier Meloni en EU-voorzitter Von der Leyen gesprekken met Tunesië over een mogelijke 'migratiedeal'. Vanuit verschillende hoeken is daar kritiek op, omdat de Tunesische president Kais Saied zich steeds meer ontpopt als dictator.

Hij schafte onder andere het parlement af in zijn land en wakkert geweld aan tegen migranten uit Afrikaanse landen. "Ik zie Tunesië als een partner waarmee afspraken kunnen worden gemaakt", reageert staatssecretaris Van der Burg op de kritiek. "Ik snap dat er discussie over is."

'Mensenrechten harde voorwaarde'

Tegelijkertijd moeten we realistisch zijn, vindt hij. "De meeste mensen die naar Europa komen, komen vanuit de andere kant van de Middellandse Zee, uit landen waar de democratie niet op dezelfde manier geregeld is als in Nederland of Duitsland."

Maar het is volgens hem 'voor de Europese Unie en zeker ook voor Nederland een basisvoorwaarde om de mensenrechten aan de orde te stellen'. "Dat die rechten worden geborgd is nadrukkelijk een harde voorwaarde." Op de vraag of de Europese Unie de positie van Saied niet juist zou legitimeren als er een deal komt, antwoordt hij: "Wij gaan niet over de vraag wie je regeringsleider is in een ander land."

Gewend aan onrust

Migratiedeal met Tunesië of niet, in Ter Apel maken ze zich op voor weer een zomer vol problemen. Een zomer met meer asielzoekers dan er opvangplekken zijn. En waar mensen te dicht op elkaar zitten, ontstaat irritatie, ruzie en onrust.

Maar daar is burgemeester Velema inmiddels aan gewend, vertelt hij. "Dit is normaal gesproken een rustig dorp en het aanmeldcentrum heeft altijd goed gefunctioneerd. Helaas gaat het steeds vaker mis, gaan mensen met elkaar op de vuist. We moeten door naar die versnelde aanmeldprocedure om zo snel mogelijk terug te komen naar iets wat op normaal lijkt."