Er komt geen bindend correctief referendum. Voorlopig tenminste, want SP-Kamerlid Renske Leijten legt zich er niet bij neer. Direct na de stemming in de Tweede Kamer heeft ze het wetsvoorstel met een kleine aanpassing opnieuw ingediend.
"Je kunt je net zo lang verzetten, maar het gaat er uiteindelijk een keer komen", zegt Leijten over het referendum.
'Het is een noodrem'
Volgens het SP-Kamerlid is de nieuwe wet nodig als controlemiddel. "Het is een noodrem voor als de politici hier in Den Haag een besluit nemen waarvan de bevolking zegt: 'Hé, maar daar willen wij ons over uitspreken'. Er is bijna geen land in de westerse democratie die dat niet heeft."
Leijten had het wetsvoorstel gedurende de behandeling al aangepast, omdat een Kamermeerderheid tegen dreigde te stemmen. Op advies van D66 werd de wet gesplitst in een landelijke en in een decentrale variant. Daarmee zou het mogelijk worden een bindend correctief referendum te houden in gemeenten, waterschappen en provincies.
De geschiedenis van het referendum
De invoering van het referendum staat al decennia lang op de politieke agenda. In 1999 blokkeerde VVD'er Hans Wiegel de invoering van het correctief referendum. Dankzij de Tijdelijke referendumwet konden we in 2005 stemmen over de Europese Grondwet.
11 jaar later was er de Wet raadgevend referendum en kon er een volksraadpleging plaatsvinden over het Associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne. In 2018 vond het laatste raadgevende referendum plaats, over de Wet op de Inlichtingen-en Veiligheidsdiensten.
Ook aan het raadgevend referendum kwam een eind, door toenemende kritiek dat een kabinet de uitslag naast zich neer kon leggen, en dat in meer of mindere mate ook deed.
De staatscommissie Parlementair Stelsel, onder leiding van VVD'er Johan Remkes, adviseerde in 2018 om een bindend correctief referendum in te voeren. Een jaar later diende de SP het wetsvoorstel voor zo'n volksraadpleging in. Daarvoor is een Grondwetswijziging nodig, waarvoor een zware wetgevingsprocedure geldt.
De Eerste en Tweede Kamer hebben in eerste aanleg voor gestemd, maar de vereiste tweederde meerderheid voor de tweede stemronde is vandaag niet gehaald: 87 Kamerleden hebben voor gestemd, 55 tegen.
Opnieuw ingediend
De stemming over het wetsvoorstel werd meerdere keren uitgesteld. Vooral de CDA-fractie twijfelde, maar besloot tegen te stemmen na een rondgang langs hun lokale politici: die voelen niets voor een bindend correctief referendum. Ze willen burgers liever voorafgaand aan een besluit horen, bijvoorbeeld via burgerberaden.
Leijten heeft het wetsvoorstel direct na de stemming in de Tweede Kamer met een kleine aanpassing opnieuw ingediend. Zo vindt Leijten dat de uitkomst-drempel, die bepaalt hoeveel mensen er naar de stembus moeten komen om een referendum geldig te laten zijn, niet in de Grondwet hoort, maar in een gewone wet.
Referendum kan rol spelen bij verkiezingen
Het nieuwe wetsvoorstel kan een rol spelen bij de volgende verkiezingen, denkt Leijten. "Ik denk dat we dan heel erg duidelijk moeten maken aan mensen dat hun stem dubbel waard is: je stemt op een partij, maar je stemt ook op het recht op een referendum."
Leijten denkt dat het juist nu de tijd is voor een referendum. "Kijk wat er gebeurt in het land: we hebben een regering die niet regeert, die problemen in ieder geval niet oplost, die problemen wel creëert, waar mensen heel boos over zijn. Een referendum is een noodrem in handen van mensen over genomen besluiten. Het is een aanvulling op gewone verkiezingen. Het is gewoon goed als we dat krijgen."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.