'Slimme windmolens' kunnen vogelsterfte deels voorkomen, maar we gebruiken ze niet

Twee weken terug vloog een zeearend zich te pletter tegen een windmolen in Flevoland. Niet nodig, vindt Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren, het kan gewoon voorkomen worden. Toch worden een aantal prima methoden niet gebruikt.

Het was niet voor het eerst dat de grote roofvogel zo aan zijn einde kwam. Het was voor de Partij van de Dieren reden om twee moties in te dienen om al lang bestaande technieken verplicht te maken. Met slimme camera's en zwarte wieken zou de vogelsterfte enorm af kunnen nemen.

Nieuwkomer

De zeearend is een bijzondere verschijning in Nederland. Met een spanwijdte van zo'n 2,5 meter wordt hij ook wel 'de vliegende deur' genoemd, vertelt Dirk van Straalen. Hij is ecoloog en de voorzitter van de Werkgroep Zeearend Nederland (WZN).

De WZN doet onderzoek naar de zeearend en ziet het de goede kant op gaan. "Het is een relatieve nieuwkomer in Nederland. Pas sinds 2006 is de zeearend definitief terug, en de populatie is de laatste jaren snel toegenomen. Er zijn nu eenentwintig broedparen met zeker veertig jongen."

Botsingen met windmolens

Maar af en toe vliegt er dus een zeearend tegen een windmolen aan. Het lijkt niet te missen, maar voor de zeearend zijn windmolens slecht te zien. "Zeearenden kunnen het gevaar van de wieken niet goed inschatten. Tijdens het vliegen kijken ze ook vooral naar beneden, want daar ligt het voedsel".

In het onderzoek van de WZN zijn drie van de vijftien gezenderde zeearenden binnen drie jaar een onnatuurlijke dood gestorven. Drie zeearenden lijkt niet veel, maar voor dit onderzoek is het wel twintig procent en dat al in een korte tijd.

Ingrijpen

Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren vindt dat dit afgelopen moet zijn. Donderdag vroeg hij het ministerie om op twee manieren in te grijpen.

Ten eerste moet bij alle windmolens ten minste één wiek zwartgeverfd worden. Ten tweede wil hij dat alle windparken gebruikmaken van een vogeldetectiesysteem. Vraag is of de zeearend daarmee beter beschermd is.

Zwarte wieken

Het was niet de eerste motie over het zwartverven van de wieken. Afgelopen zomer werd er in de Eerste Kamer ook al gestemd om alle windmolens op zee ten minste één zwarte wiek te geven. Als de wieken wit zijn, zijn ze voor vogels minder goed te onderscheiden van de kleur van de lucht.

Toch was toenmalig staatssecretaris Dilan Yeşilgöz van Economische Zaken en Klimaat tegen het plan. Zwarte wieken zouden de windmolens juist onzichtbaar maken voor vogels die 's nachts vliegen en het zou gevaarlijk kunnen zijn voor vliegtuigen. De motie werd wel unaniem aangenomen, maar is nog niet uitgevoerd.

Afname van 70 procent

Volgens Wassenberg moeten de wieken niet alleen op zee zwartgeverfd worden, maar ook op land. "Het is een vrij eenvoudige maatregel die bij wijze van spreken morgen al uitgevoerd kan worden. Uit onderzoek in Noorwegen blijkt dat het aantal aanvaringen met vogels daarvan wel 70 procent afneemt."

In Nederland wordt dit de komende jaren getest bij windpark Eemshaven, maar dat duurt voor Wassenberg te lang. "Die pilot duurt nog 3 jaar. Als we daarna pas beslissingen gaan maken, kost ons dat vogels."

Slimme camera's

In de tweede motie wil Wassenberg een vogeldetectiesysteem voor alle windparken in Nederland. Er worden dan slimme camera's op de windmolens geplaatst om te kijken of er vogels aankomen. Windpark Krammer in Zeeland is het eerste windpark in Nederland dat hier gebruik van maakt.

"We kunnen de zeearend al zien aankomen op 600 meter. De windmolen stopt dan vanzelf, zonder dat iemand op een knop drukt", laat projectleider Gijs van Hout zien. "Dat gebeurt een paar keer per dag, maar duurt niet lang. Na een minuut of zeven draait de windmolen weer."

100.000 euro per windmolen

Maar dat kost natuurlijk wel wat. De aanschaf van het systeem, de installatie en onderhoudskosten kunnen hoog oplopen. Voor één windmolen kan dat uiteindelijk oplopen tot 100.000 euro, volgens een schatting van het minister van Landbouw.

Daarbovenop komen de kosten van het stilzetten van de windmolens. Iedere keer dat de windmolen een vogel detecteert en stopt met draaien, dan wordt er geen energie opgewekt. Het productieverlies verschilt per windpark, maar in Krammer komt het neer op zo'n 15.000 euro per maand, 0,5 procent van het totaal.

Moeten de camera's verplicht zijn?

Wassenberg wil dat alle windparken in Nederland hier gebruik van maken. "Windparken zijn heel hard nodig voor de energietransitie, maar dat mag niet ten koste gaan van de natuur. Het gaat niet alleen om zeearenden, maar ook om vleermuizen en kleinere vogels. Het kost wat, maar dat is het behoud van de natuur ook waard. Geen luxe, maar noodzaak."

Volgens Dirk van Straalen is het onhaalbaar en onnodig om de detectiesystemen overal verplicht te maken. "Het zou wel verplicht moeten zijn voor alle windparken waar er een risico is voor de zeearend en andere bijzondere soorten."

Detectiesysteem niet verplicht

"Dus niet alleen in Natura 2000-gebieden, maar ook in de achterliggende polder", vervolgt hij. "Daar vliegt de zeearend natuurlijk ook rond. We zien in ons onderzoek veel vliegbewegingen in de 5 kilometer rond nesten. Laat zo'n detectiesysteem maar verplicht worden in die gebieden."

Het windpark Zeewolde waar de fatale botsing met de zeearend plaatsvond, laat weten nu de mogelijkheden te onderzoeken om ook maatregelen te nemen. Het park staat er positief tegenover, maar wil rustig bekijken welke stappen nu nodig en verantwoordelijk zijn.