Rusland bereikt wat Greenpeace wil: publiciteit

“Een fotograaf is geen piraat”, staat er op het plakkaat dat Alina Sinjakova omhoog houdt bij het hek van de Russische Onderzoekscommissie, zeg maar de Russische variant op de FBI. Haar man Denis was aan boord van de Arctic Sunrise toen de Russische kustwacht het Greenpeace-schip overmeesterde. Denis is een bekende nieuwsfotograaf. Net als de meeste aangehouden Greenpeace-activisten is hij voor ten minste twee maanden gearresteerd op verdenking van ‘piraterij’. 

Juist de arrestatie van de fotojournalist heeft tot een felle reactie geleid in de Russische media. Afgelopen week werden de foto’s op een dertigtal nieuwswebsites vervangen door zwarte vlakken. Zelfs de site van de federale televisiezender NTV sloot zich aan bij de solidariteitsactie. NTV is een van de spreekbuizen van het Kremlin, die gewoonlijk geen gelegenheid voorbij laat gaan om alles wat maar riekt naar oppositie tegen het zittende bewind in een kwaad daglicht te stellen.

De meeste Russen maken zich in het geheel niet druk om Greenpeace, en veel mensen hier hadden tot aan de arrestatie van de Arctic Sunrise ongetwijfeld nog nooit van de organisatie gehoord. Een soortgelijke actie bij hetzelfde boorplatform vorig jaar haalde in Rusland nauwelijks het nieuws. Het harde optreden tegen de milieu-activisten is dus wat dat betreft de best denkbare reclame voor Greenpeace.

De reactie van de Russische autoriteiten is symptomatisch. Een Russische  krant spreekt treffend van ‘een botsing der beschavingen’. De rest van de wereld weet allang wat voor vlees men met Greenpeace in de kuip heeft. Als er bij acties eens mensen worden opgepakt staan die al gauw weer op straat, want geen enkel land zoekt willens en wetens een schandaal dat wereldwijd de aandacht zou kunnen vestigen op onverkwikkelijke zaken, zoals de potentiële milieueffecten van olie- of gasboringen. Men is wel wijzer.

Maar Rusland heeft nu met het enteren van de Arctic Sunrise en het arresteren van de bemanning precies bereikt wat Greenpeace zocht: publiciteit. Alleen is de prijs daarvoor wel bijzonder hoog, tenminste als Rusland voet bij stuk houdt en met de veroordeling van de milieu-activisten een afschrikkend precedent wil scheppen. En dat is niet uitgesloten.

Dat bewijst het lot van twee leden van de punkband Pussy Riot. Begin vorig jaar voerden ze een anti-Poetinact op in de grootste kathedraal van Moskou. In plaats van de dames na een ‘opvoedend’ gesprek een dag weer te laten gaan kwam het tot een heuse rechtszaak, die voor twee van de leden eindigde in twee jaar werkkamp. Een van hen is op dit moment in hongerstaking en zou er slecht aan toe zijn. Dat de zaak internationaal grote aandacht trok en slechte reclame was voor Rusland leek in het Kremlin niemand te deren.

Moskou houdt nu eenmaal niet van activisten. Naast de zaak Pussy Riot is er dit jaar het slepende proces tegen een groep mensen die in mei vorig jaar deelnamen aan een oppositieprotest tegen de terugkeer van Vladimir Poetin als president. De demonstratie eindigde in schermutselingen met de politie. De autoriteiten spreken sindsdien van ‘massale onlusten’, maar hebben kennelijk nooit beelden gezien van ‘echte’ rellen in Londen of Parijs. En ook hier is het menens: twee demonstranten zijn al veroordeeld tot ruim vier jaar werkkamp. Schrik aanjagen lijkt ook hier het hoofdmotief.

Het incident met de Arctic Sunrise brengt Rusland in directe confrontatie met Nederland, waarmee de betrekkingen dit jaar juist op een hoger plan zouden moeten worden getild, dankzij het Nederland-Ruslandjaar. Afgelopen voorjaar was president Poetin al even in Nederland. Premier Rutte kwam in juni naar St. Petersburg, en begin november brengen koning Willem-Alexander en koningin Máxima een kort bezoek aan Moskou. Dat dreigt allemaal te worden overschaduwd door internationale kritiek op de omstreden Russische homowet (die ‘propaganda’ van ‘niet-traditionele’ seksuele geaardheid onder minderjarigen verbiedt), het incident met het Greenpeace-schip en ook het weigeren van een visum aan de Nederlandse fotograaf Rob Hornstra.

Misschien dat een boze reactie van Nederland op de gang van zaken rond de Arctic Sunrise Moskou nog op andere gedachten kan brengen, naast de kritiek die zelfs tot in de wandelgangen van het Kremlin is te horen, bijvoorbeeld uit de mond van de Russische ombudsman voor de mensenrechten, Vladimir Loekin. Volgens hem is er geen enkele reden om alle bemanningsleden in voorarrest te houden.