Ruime helft GroenLinks-PvdA-kiezers stemt strategisch op die partij: 'Risico op rechts kabinet kleiner'

Ruim de helft van de mensen die van plan is GL-PvdA te stemmen, is strategische kiezer. Zij zien hun stem als enige kans om een linkse partij groot te maken en te voorkomen dat het land rechtsaf slaat. In geen achterban speelt dit zo sterk als bij hen.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 30.000 leden van het Opiniepanel. Zij stemmen daarmee niet per se op de partij die het dichtst bij hen staat, maar hopen met hun stem invloed te hebben op een mogelijke coalitievorming na de verkiezingen. Nu partijen op rechts, NSC, VVD, BBB en PVV, groot genoeg zijn voor een meerderheid én die partijen elkaar al opzoeken in de campagne, passen linkse kiezers hun stemgedrag aan om een rechts kabinet te voorkomen.

'SP haalt het bij lange na niet'

"Eigenlijk zou ik ook wel SP willen stemmen, maar ik kies uiteindelijk voor GL-PvdA omdat deze partij daarmee de grootste kan worden. De SP haalt dat bij lange na niet", licht een linkse kiezer toe. Maar ook kiezers aan de andere kant van GL-PvdA, zoals die van D66 en Volt, neigen nu naar de groenrode combinatie: "Volt staat het dichtst bij mijn voorkeur, maar ik stem GL-PvdA. Ik hoop dat zij de grootste worden (en dus niet de VVD) en dat daarmee het risico op een rechts kabinet kleiner wordt."

Tenzij ze de laatste dagen een weg naar boven vinden, zouden andere partijen op links slachtoffer worden van het tactische stemgedrag. D66 staat in de laatste zetelpeiling met de huidige 9 zetels op zwaar verlies ten opzichte van de 24 zetels bij de verkiezingen van 2021. Ook de SP staat met 5 zetels in de laatste peiling in het rood en kan de overstappende strategische kiezers dus goed gebruiken.

Nog niet de grootste

Voorlopig is het Frans Timmermans nog niet gelukt om optimaal te profiteren van strategische stemmers op zijn partij. In de zetelpeiling van 14 november staat de partij op 23 zetels, NSC op 26 en de VVD op 28. Toch zijn er ook nog kiezers die nu nog bij hun partij van hun eerste voorkeur zitten, maar op het laatste moment alsnog uit tactische overwegingen naar de groene sociaaldemocraten te gaan: "Ik wil eigenlijk gewoon op de SP stemmen, maar ik sluit niet uit dat ik alsnog overstap als rechtse partijen de komende dagen echt groot lijken te worden."

Er zijn ook linkse kiezers die eerder deze campagne een strategische stem op GL-PvdA overwogen, maar nu alweer terug zijn bij hun initiële keuze. Vaak genoemde oorzaak voor deze kiezers is de in hun ogen tegenvallende campagne van GL-PvdA tot nu toe: "Eerder overwoog ik GL-PvdA te stemmen, ook al ligt mijn politieke voorkeur eerder bij Volt of D66, maar Timmermans heeft het in mijn ogen verknoeid."

Ook strategisch op rechts

Niet alleen linkse panelleden zijn gevoelig voor strategische overwegingen. Ook aan de rechterkant stemmen kiezers niet op de eerste partij van keuze, omdat ze een andere partij de grootste willen maken. Die zitten deze keer vooral bij de PVV. 43 procent van de mensen die daar nu een voorkeur voor heeft, zegt dat tactische motieven meespelen.

Dat zijn veel kiezers die eigenlijk meer thuis zijn bij FVD, BVNL of JA21. Een panellid zegt daarover: "Ik wil eigenlijk voor FVD of JA21 gaan, maar aan 'die kant' kan alleen de PVV in de regering komen."

VVD en NSC

Ook een deel van de huidige VVD-kiezers (35 procent) heeft strategische overwegingen. Zij willen zorgen dat rechts de grootste is en blijft en Frans Timmermans in ieder geval niet groot wordt. Maar er zijn ook mensen die op de VVD willen stemmen om te voorkomen dat NSC de meeste stemmen haalt.

En andersom zijn er mensen die juist NSC willen stemmen om te voorkomen dat de VVD weer de grootste wordt. Dat terwijl het erop lijkt dat NSC met de VVD zal gaan samenwerken als ze niet in de oppositie willen belanden. Uit eerder onderzoek van EenVandaag blijkt dat een coalitie met de VVD het beste ligt bij NSC-kiezers.