De risico's van grote infrastructurele projecten, zoals de renovatie van de Van Brienenoordbrug in Rotterdam, komen te vaak voor rekening van bouwbedrijven. Om de risico's af te dekken, rekenen bouwbedrijven hogere prijzen en wordt het project te duur.
"Het mislopen van de aanbesteding voor de renovatie en vernieuwing van de Van Brienenoordbrug, is exemplarisch voor wat er momenteel mis is in de infra-sector", zegt de voorzitter van Bouwend Nederland en voormalig president van de Algemene Rekenkamer Arno Visser.
Onderhoud voor duizenden bruggen
Hij weet als geen ander waar en hoe de problemen zijn ontstaan in de infra-sector. Jarenlang lag de nadruk op minder onderhoud en meer nieuwbouw. Toen Visser president was van de Algemene Rekenkamer vroeg hij meerdere keren aandacht voor het groeiende achterstallig onderhoud van bruggen en viaducten.
Nu, 10 jaar later, ligt er een enorme opgave van duizenden bruggen en viaducten die allemaal tegelijkertijd onderhoud nodig hebben. "De kunstwerken zijn allemaal gebouwd in dezelfde periode." Ze hebben volgens hem een beperkte levensduur, worden zwaarder belast en er komen steeds nieuwe gebreken aan het licht."
'Voor een dubbeltje op de eerste rij'
"Jarenlang is er te weinig budget gereserveerd. De politiek wilde voor een dubbeltje op de eerste rij zitten." Visser doelt op het design-and-construct contract. Een contractvorm waarbij de risico's tijdens de renovatie vooral bij de bouwbedrijven komen te liggen.
Veel bouwbedrijven schreven zich daarom niet in voor de enorme en complexe aanbesteding van de Van Brienenoordbrug. Uiteindelijk bleef er maar één bouwcombinatie over: Staalbouwer Hollandia, Mobilis en Dura Vermeer. Om de risico's af te dekken, rekende de bouwgroep hoge kosten. Zo hoog dat het te duur werd voor het Rijk. Op 22 januari brak minister Mark Harbers de aanbesteding af. Rijkswaterstaat moet terug naar de tekentafel.
260 miljard euro in 2100
De renovatie van bruggen, viaducten, tunnels en sluizen is enorm. Onlangs berekende onderzoeksinstituut TNO om welk bedragen het gaat tot 2100. De jaarlijkse kosten lopen op van ongeveer 2,4 miljard euro per jaar in de periode 2021-2030 naar 2,9 miljard in de jaren 2030-2040.
De jaarlijkse vernieuwingskosten gaan vanaf 2040 naar verwachting meer dan 3 miljard euro bedragen tot ongeveer 3,7 miljard euro aan het eind van deze eeuw. De totale kosten van de vernieuwingsopgave tot 2100 worden geschat op 260 miljard euro. (bron TNO)
'Moet anders in de toekomst'
Om de vernieuwing en renovatie van infrastructuur sneller, efficiënter en goedkoper uit te voeren, zal er in de toekomst anders gewerkt moeten worden, vindt Harald Versteeg, transitiemanager bij de Bouwcampus: een innovatie platform voor de bouwsector.
"Nu wordt er nog steeds per project gekeken. Eén brug, één project", vertelt hij. "Dat moeten we in de toekomst anders doen. Vaak zijn er meerdere bruggen nodig over hetzelfde kanaal. Die kun je ook in serie bouwen. Dan hebben bedrijven werk over een langere periode en kunnen ze makkelijker investeren."
Geen eenheidsworst aan bruggen
Hans de Wit, bedrijfsleider en directielid bij waterbouwbedrijf Damsteegt, pleit ook voor deze aanpak. Angst voor een eenheidsworst aan bruggen is volgens hem, niet nodig. "We kunnen bruggen in serie maken, die er aan de buitenkant allemaal anders uit zien, dat is geen probleem."
De Wit benadrukt dat er veel voordelen zitten aan deze manier van bouwen. "Als je iets 50 keer achterelkaar bouwt wordt je er handiger in en gaat het dus sneller. Met de eerste ben je een week bezig, met de laatste een dag."
Terug naar de tekentafel
Het mislukken van de aanbesteding is een flinke tegenvaller voor Rijkswaterstaat. De Van Brienenoordbrug is met 230.000 passerende auto's één van de drukste knooppunten van Nederland en mag niet uitvallen.
Het project moet nu eerst weer terug naar de tekentafel. Arjan Driesprong, hoofd ingenieur-directeur Zuid Holland-Zuid, staat open voor de kritiek van bouwbedrijven en vindt het idee om in serie te bouwen zeker een optie. "Dat is een weg die misschien niet alleen leidt tot minder risico's, maar ook versnelling. Want we moeten zo ongelooflijk veel doen."
Bouwbedrijven kijken naar andere sectoren
Door de vertraging van de renovatie van de Van Brienenoordbrug ziet de voorzitter van Bouwende Nederland Arno Visser nog een ander risico. Grote bouwbedrijven die zich meer en meer op andere sectoren richten waar ook veel werk te doen is. "Aan opdrachten geen gebrek", zegt hij. Zo moet er voor de energietransitie nieuwe infrastructuur komen en moeten er meer woningen gebouwd worden.
"Als een opdrachtgever niet professioneel genoeg is, de risico's afschuift, voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten. Dan denk je: nou, laat ik die maar even aan me voorbij gaan."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.