Poetin is al 20 jaar president en kan nog 16 jaar door: 'Somber vooruitzicht voor Russen die kritisch willen zijn'

Vladimir Poetin is dit jaar 20 jaar aan de macht in Rusland. Inmiddels is kritiek op de president een levensgevaarlijke zaak, ziet oud-correspondent Kysia Hekster: "Er kan niks gebeuren en je kan dood op straat eindigen. Daartussen is alles mogelijk."

De verhalen van Russische ex-spionnen in het Verenigd Koninkrijk die door vergiftiging aan hun einde komen, zijn bekend. Maar je hoeft geen ex-KGB'er te zijn om slachtoffer te worden van het systeem van Poetin. In de afgelopen 20 jaar zijn ook journalisten, medewerkers van mensenrechtenorganisaties en oppositiepolitici het leven zuur gemaakt, en vermoord.

'Mensen worden kapot gemaakt'

Dit voorjaar regelde Poetin dat hij nog 16 jaar president kan blijven. Door een grondwetswijziging wordt de teller van zijn termijnen weer op nul gezet. Kysia Hekster was van 2008 tot 2012 NOS-correspondent in Moskou en zag wat Russen die kritisch op Poetin durven zijn, te verduren krijgen.

"Mensen worden kapot gemaakt. En dat kan langzaam gaan, of snel. Iedereen weet dat jij niet loyaal bent aan het gezag. Als je pech hebt wordt ook je familie lastiggevallen. Je kunt niet meer aan geld komen en mensen keren zich van je af. Er blijft niet veel meer van je over."

Ook buiten Rusland nog niet veilig

Dat overkwam ook Dimitri Skorobutov. Hij was nieuwschef voor het Russische staatsjournaal, maar weigerde uiteindelijk om verder mee te werken aan de propaganda. Hij werd ontslagen en kwam daarna nergens meer aan een baan, ook medische zorg werd hem ontzegd. Dimitri liet zich niet intimideren en vertelde openlijk hoe het eraan toe ging bij de staatstelevisie. Hij werd gevolgd en geïntimideerd op straat. Uiteindelijk werd het hem te heet onder de voeten en vluchtte hij het land uit.

Volgens Hekster, die Skorobutov een paar jaar geleden ontmoette, is zijn verhaal kenmerkend voor wat Russen overkomt die niet meer als loyaal aan het systeem worden gezien. Skorobutov zegt dat hij nu buiten Rusland ook nog wordt lastiggevallen. Volgens Hekster is dat niet ondenkbaar. "In het Verenigd Koninkrijk en Oostenrijk vinden merkwaardige aanslagen plaats op Russen die het systeem hebben verlaten. Daarvan staat vast dat de Russen er iets mee te maken hebben."

Verdachte moorden

Toen Poetin in 2000 voor het eerst verkozen werd als president, was hij een grote onbekende. "Hij was een oud-KGB'er en Boris Jeltsin had hem aangewezen als zijn opvolger. Dat was zo ongeveer wat mensen van hem wisten", aldus Hekster.

Toen in 2006 journaliste Anna Politkovskaya werd vermoord, werd een link gelegd met de kritiek die zij openlijk op Poetin had. En er volgden tal van dat soort verdachte gevallen. Sergei Magnitsky bijvoorbeeld, een belastingadviseur die grootschalige corruptie blootlegde. Hij werd in 2008 opgepakt en in 2009 overleed hij in zijn cel omdat hij niet de medische hulp kreeg die hij nodig had.

Bewapende journalisten

Of Poetin zelf direct de opdracht geeft voor de moorden is vaak niet te bewijzen. Toen in 2015 oppositiepoliticus Boris Nemtsov op steenworp afstand van het Kremlin werd gedood, was dat volgens sommigen bewijs dat er in elk geval afstemming moet zijn geweest. De zone rond het Kremlin is zwaar beveiligd.

Inmiddels is algemeen bekend dat kritiek op Poetin een gevaarlijke zaak is in Rusland. Mensenrechtenorganisaties zijn monddood gemaakt, journalisten die kritisch schrijven over Poetin worden vaak geïntimideerd en lastig gevallen. Nadat in 2017 een journaliste in haar nek was gestoken, opperde de hoofdredacteur van oppositiekrant Novaya Gazeta om zijn journalisten te bewapenen.

Nog 16 jaar Poetin

Volgens Kysia Hekster is nog 16 jaar Poetin een erg somber vooruitzicht voor iedereen die onafhankelijk wil zijn en kritiek uit. "Zolang je dat in eigen kring houdt, is er minder gevaar. Maar als je dat publiekelijk doet, loop je op glad ijs. Dat is zo in de zakenwereld, onderwijs, media en politiek. In heel het systeem zit ingebakken dat je loyaal moet zijn aan de macht."

De oud-correspondent heeft bewondering voor de mensen in mensenrechtenorganisaties en journalistieke organisaties die toch hun werk blijven doen. "We kunnen niet overschatten hoe dapper en hoe belangrijk dat is. Ondanks het gevaar zijn ze ervan overtuigd dat ze door moeten gaan."