Philippa (19) is een van de vele kinderen van ongedocumenteerde ouders: 'Ik zit vast in het land waar ik geboren ben'

Philippa (19) is een van de vele kinderen van ongedocumenteerde ouders. Ze wil verpleegkundige worden en een kledinghandeltje beginnen, maar haar toekomst is onzeker. Ze rondt dit jaar het mbo zorg af, maar kan daarna niet aan het werk.

In Amsterdam wonen 15.000 tot 30.000 ongedocumenteerden, ofwel mensen zonder een geldige verblijfsvergunning. Dat concludeert ombudsman Arre Zuurmond van Metropool Amsterdam in een recent rapport.

Uitbuiting

De conclusies in het rapport, dat hij vorige maand aan de gemeente presenteerde, zijn helder: er is sprake van uitbuiting en grote groepen mensen hebben nauwelijks toegang tot zorg.

Daarnaast wonen ze tegen hele hoge bedragen in kleine woningen. Veel sociale huurwoningen in Amsterdam worden voor duizenden euro's onderverhuurd aan deze mensen.

'Ik mag niks meer'

Philippa (19) is een van hen. Ze werd geboren in Nederland bij een moeder uit Ghana. Ongedocumenteerde kinderen hebben leerplicht totdat ze 18 jaar zijn. Philippa ging pas op latere leeftijd naar de basisschool, eerder durfde haar moeder haar niet met instanties in aanraking te laten komen.

Nu ze de 18 is gepasseerd, maakt ze zich zorgen om haar toekomst: "Ik kan straks niet meer naar school, ik kan niet werken, ik kan helemaal niets met mijn leven doen."

Zwart werken

Het is voor Philippa maar lastig te accepteren. "Ik ben als kind in Nederland geboren, hier opgegroeid. Ik ging naar de basisschool, de middelbare school en zit nu op het mbo. Na dit schooljaar mag ik helemaal niks meer doen."

Dat doordat ze geen leerplicht meer heeft. En geen documenten. Zwart werken is eigenlijk de enige optie.

Tijdelijke ID-kaart

De ombudsman doet verschillende aanbevelingen aan de gemeente Amsterdam. Ten eerste vindt hij dat er meer onderzoek gedaan moet worden naar ongedocumenteerden. De schatting van 15.000 tot 30.000 is grof, het is belangrijk dat er een beter beeld komt van deze groep mensen.

Een andere aanbeveling is de invoering van een (tijdelijke) ID-kaart. Daarmee hebben mensen dan toegang tot zorg en kunnen ze naar de Nederlandse voedselbank. Door de coronacrisis kwam de groep ongedocumenteerden ineens in beeld: ze verloren bijna allemaal hun werk in de schoonmaak en waren afhankelijk van initiatieven van informele voedselbanken.

Informele voedselbanken

Gianni da Costa zette zo'n voedselbank op. "Het begon met twintig gezinnen, een maand later waren het er honderd en we hebben zelfs een hele tijd elke week duizend gezinnen gehad die eten kwamen halen. Nu schommelt het rond de vijfhonderd, maar we stoppen volgende maand. We zijn afhankelijk van liefdadigheid, die raakt op."

Wat er met de mensen die afhankelijk zijn van dit soort initiatieven gebeurt? Gianni zoekt ook de oplossing in zoiets als een tijdelijke ID-kaart, zodat de mensen toegang hebben tot de Nederlandse voedselbank.

Tweederangsburgers

"Het begint met erkenning van het probleem", zegt Da Costa. "Deze mensen hebben hier een leven, wonen al decennia in Nederland. Ik vrees dat we met hun kinderen een generatie tweederangsburgers creëren, met wie we later problemen krijgen."

De kinderen hebben na hun 18de geen andere optie, dan zwart werken met een groot risico voor uitbuiting, weet Da Costa. "Kinderen worden geronseld voor de criminaliteit, meisjes belanden soms in de prostitutie. Het zou heel mooi zijn als deze kinderen door mogen studeren."

Veilig over straat

De mensen komen hier vaak na een zoektocht naar een beter leven. Een leven zonder angst. Op straat is het veilig, in tegenstelling tot bijvoorbeeld in Brazilië, waar veel Amsterdamse ongedocumenteerden vandaan komen.

Voor veel ouders geldt: hier kan ons kind veilig over straat. Ook al zijn er weinig kansen, dan nog wordt de situatie hier verkozen boven de situatie in hun thuisland.

'Ze zijn hier thuis'

De kinderen die hier geboren worden, zijn hier thuis. Ze hebben met Amsterdamse kinderen in de klas gezeten, vindt wethouder van Sociale Zaken Rutger Groot Wassink van de gemeente Amsterdam.

"Deze kinderen zijn net zo Amsterdams als mijn eigen kinderen, ik vind dat we moeten zoeken naar een manier om deze kinderen hier een plaats te geven."

Discretionaire bevoegdheid

Groot Wassink hoopt op een herinvoering van de 'discretionaire bevoegdheid'. "Dat houdt in dat de regering, in samenwerking met bijvoorbeeld de gemeente, kan besluiten iemand die eigenlijk buiten de de wet valt, toch een verblijfsvergunning krijgt", legt hij uit.

"De mensen om wie het hier gaat, zijn onderdeel geworden van de samenleving, maar hebben geen arbeidsrechten, moeilijke toegang tot zorg en kampen met misbruik en uitbuiting."

Koerswijziging

Ook de ombudsman zoekt een oplossing in herinvoering van een vorm van discretionaire bevoegdheid. Groot Wassink wacht de formatie af en hoopt dat een nieuw kabinet hier een koerswijziging in zal nemen, nadat deze regel in 2019 is afgeschaft door het huidige demissionaire kabinet.

Voor de 19-jarige Philippa kan deze regel een oplossing zijn, want vooralsnog lijkt de IND haar geen verblijfsvergunning te kunnen geven vanwege de wetgeving.