Onbekend bij het grote publiek, toch heel invloedrijk: Renée Jones zwaait af als ambassadeur in Moskou

Ze is geen bekend persoon, maar toch was ze de afgelopen decennia een van de invloedrijkste vrouwen van Nederland: diplomate Renée Jones. Deze week stopt ze als ambassadeur in Moskou en gaat ze met pensioen.

"Tot nu toe had ik niet zoveel tijd om erover na te denken. Dat is het voordeel als je heel hard rondrent. Maar vandaag, als ik dan het huis langzaam ontmanteld zie worden... Dan begint het langzaam maar zeker door te dringen."

Dubbel gevoel

Terwijl haar dienstauto voor het laatst traag door de file langs het Rode Plein kruipt, wordt Renée Jones er even een beetje melancholisch van. Na drie jaar verlaat ze Moskou. Jones kijkt er met een dubbel gevoel op terug.

"Natuurlijk ga je liever weg met het idee dat je concrete stappen vooruit kon zetten. En dat kan ik gewoon niet zeggen, maar ik heb wel een goed gevoel over dat we de relatie hanteerbaar hebben gehouden en de dialoog in stand hebben gehouden."

'De eerste vrouw'

We ontmoeten haar in de Nederlandse ambassade in Moskou de dag voordat de verhuizers komen. Dat betekent niet alleen het einde van haar ambassadeurschap, maar ook van haar carrière. Jones gaat met pensioen na een loopbaan waarin ze opvallend vaak 'de eerste vrouw' was.

Ze was de eerste vrouwelijke diplomaat die haar man meenam naar het buitenland, en daar een kind kreeg, de eerste vrouwelijke ambassadeur in Washington, de eerste vrouwelijke secretaris-generaal (hoogste ambtenaar) van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de eerste vrouwelijke ambassadeur in Moskou.

Boterham met kaas

Zelf kijkt ze daar nuchter op terug. "Ik heb altijd hard gewerkt en je gaat stap voor stap. Op een gegeven moment kom je in functies terecht waar je inderdaad de eerste vrouw bent, maar daar denk ik zelf pas later over na." Toch vindt ze het wel belangrijk: "Ik wil graag dat de helft van de wereldbevolking vertegenwoordigd wordt."

Ze neemt ons mee het centrum van Moskou in. In de straat van de ambassade zit een bakker waar ze in vloeiend Russisch een brood bestelt. "Als er niks officieels is op een dag, dan maak ik mijn eigen boterham met kaas."

Op het matje

De Nederlandse ambassade ligt heel centraal in de stad. Op tien minuten lopen van het Kremlin en het Russisch ministerie van Buitenlandse Zaken. Voor het enorme gebouw van Buitenlandse Zaken stoppen we even. In de drie jaar dat ze hier ambassadeur is, is ze hier vier keer op het matje geroepen. "Dan kan je niet zeggen: ik kom morgen wel," aldus Jones.

Dat ze zich hier als ambassadeur vier keer in drie jaar moest melden is uitzonderlijk vaak. Het tekent volgens Jones de moeizame verhoudingen tussen Nederland en Rusland in de afgelopen jaren.

MH17

Het begon al toen ze nog maar net begonnen was. In oktober 2016 werd haar opgedragen langs te komen omdat Rusland kwaad was over de bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) over de MH17. Uit het onderzoek van het JIT bleek dat de raket waarmee de MH17 is neergeschoten, uit Rusland afkomstig was.

In 2018 moest de ambassadeur zich zelfs drie keer in één jaar melden op dit ministerie. In maart als gevolg van de harde Europese reactie na de vergiftiging van ex-spion Skripal in het Verenigd Koninkrijk, in september na berichten in de media over vermeende spionage door de Russen bij de Organisatie voor het verbod op Chemische Wapens (OPCW) in Den Haag. En in oktober moet ze nog eens opdraven nadat de opsporingsdiensten een persconferentie gaven in Den Haag en bewijzen leverden voor diezelfde spionagezaak.

Serieus gesprek

"Het is geen ruzie waarbij geschreeuwd wordt dan, hierbinnen," vertelt Jones terwijl ze naar het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken wijst. "Het is een heel serieus gesprek waarbij je hartgrondig van mening verschilt."

Als ze in oktober 2018 door de zware deur van het ministerie naar buiten stapt staat ze de internationale pers die haar op staat te wachten beheerst, maar voor een diplomaat toch heel fel te woord. "We tolereren geen cyberaanvallen op internationale organisaties in Den Haag en we hebben een heel duidelijk signaal afgegeven dat dit moet stoppen."

Verhuizing

"Ik hoor op zo'n moment ook pittig te zijn," zegt ze daar nu over. We moeten niet over ons heen laten lopen. We vragen of ze in het gesprek op het Russisch ministerie van Buitenlandse Zaken ook zo pittig is. "Dat moet je maar aan de collega's vragen, maar ik ben wel heel duidelijk."

Terug in de ambassade blijkt haar man alle persoonlijke spullen al ingepakt te hebben. "Wat heb je het snel gedaan Rick," zegt Jones verrast. Het is de veertiende keer dat het stel verhuist sinds 1981. "Dat is één van de moeilijkste dingen, het verhuizen", vindt Jones.

Offers

Hun dochter werd in Suriname geboren, hun zoon in de Verenigde Staten. Renée Jones is zich ervan bewust dat ze het enorm getroffen heeft met haar partner. "Hij heeft me altijd enorm gestimuleerd. Als ik dacht: moet ik dit wel doen? Heeft hij altijd gezegd: ja! Natuurlijk kun jij dat!"

De partner van een diplomaat moet vaak offers brengen. Jones' man mocht in Rusland bijvoorbeeld niet werken. Hij werd secretaris van de vereniging voor ambassadeursvrouwen in Moskou, waar hij vaak de enige man was die aanwezig was. Jones beseft zich dat er mannen, en in toenemende mate ook vrouwen zijn die dat soort offers niet meer willen brengen voor de carrière van hun partner. "Dat is ingewikkeld voor Buitenlandse Zaken."

Inhuldiging Obama

De loopbaan van de diplomate maakte haar getuige van veel historische gebeurtenissen. Ze was bij de inauguratie van president Obama, de inhuldiging van president Poetin, ze ging als onderdeel van het vredesproces samen met een priester het rebellengebied van de FARC in Colombia in en ontmoette moedige vrouwen in Jemen.

Toch lijkt ze er vrede mee te hebben dat dat nu afgelopen is. Op de vraag of het nu ook iets voor haar is om de eerste vrouwelijke minister-president of minister van Buitenlandse Zaken te worden reageert ze: "nee, nee." Toch houdt ze nog een deurtje open: "ik heb straks tijd voor mijn moeder, mijn kinderen. En wie weet wat er nog komt."