Omgaan met schokkende berichten over Israël en Gaza op tv en social media: 'Neem af en toe een nieuwsvakantie'

Continu updates, schokkende beelden en tranentrekkende verhalen: nieuws over de situatie in Israël en Gaza kan flink binnenkomen. Sommige mensen vermijden om die reden zelfs actief het nieuws. En dat is oké: "Een 'nieuwsvakantie' is heel gezond."

Sinds de aanval van Hamas op 7 oktober gaat het bijna overal over Israël en Palestina. Dat heeft zo z'n effect: mensen worden 'ellende-moe' en volgen het nieuws niet meer.

Influencer naast kinderen in Gaza

Dat is niet vreemd, volgens hoogleraar mediastudies Mark Deuze van de Universiteit van Amsterdam (UvA). "De media zijn een stuk intiemer geworden dan pakweg 20 jaar geleden. Verreweg het meeste nieuws komt bij ons binnen, niet netjes via het NOS-journaal of de krant, maar via onze smartphone en social media."

"Dan zie je een Instagram-filmpje van schreeuwende, huilende kinderen in Gaza, naast een influencer die je stoer vindt en een post met een kop koffie bij de Starbucks. Het is veel persoonlijker, intiemer en directer. En veel vaker zonder context."

Rookpluimen boven flatgebouwen

Ook de manier waarop nieuws via social media wordt gedeeld heeft invloed op hoe het bij de consument binnenkomt, zegt Deuze. "Een reguliere nieuwszender zendt bijvoorbeeld rookpluimen boven flatgebouwen uit. Heel abstract en anoniem."

"Maar op Facebook of TikTok zie je mensen onder het bloed en dat soort dingen. Dat komt allemaal veel heftiger binnen. Het is heel logisch dat mensen op een gegeven moment zeggen: ik trek dit gewoon niet."

'Dat wil ik niet lezen'

Ook Elke (29), die het nieuws over de oorlog tussen Israël en Hamas actief ontwijkt, merkt dit. "Ik volgde iemand die normaal gesproken dingen deelt over natuurlijke bevallingen. Nu deelde ze een verhaal over een moeder in Gaza van wie het kindje ter observatie in het ziekenhuis lag en nu dood is. Dat wil ik helemaal niet lezen."

"Dan volg ik zelf bewust geen nieuws, en kom ik het toch zo tegen. Het is ook helemaal niet haar vakgebied waar ze over bericht. Ik heb haar nu maar ontvolgd."

Eigen voorwaarden

Nadèche (23) probeert ook het nieuws rondom de oorlog tussen Israël en Hamas te vermijden. Waar ze eerst nog weleens het journaal meekeek met haar ouders, opent ze nu alleen nog af en toe het Instagram-account van de NOS.

Haar afweging is dat ze zo zelf kan besluiten wanneer ze iets meekrijgt over de situatie. "Ik volg het nog wel een beetje, maar echt op mijn eigen voorwaarden."

Geen invloed

Waar Nadèche de meeste moeite mee heeft, is dat ze zelf geen invloed kan uitoefenen op de situatie in het Midden-Oosten. "Ik vind het lastig om het van me af te zetten. Je kunt niets doen en het gebeurt gewoon echt, het zijn echte mensen."

"Het is niet zo dat ik het niet volg omdat ik er niks mee kan en omdat het niet bij mij gebeurt. Het is juist andersom: ik kan niks dus het is frustrerend en deprimerend dat dit allemaal gebeurt. Je gunt het gewoon niemand."

'Het is niet aan jou'

Elke herkent zich hierin: "Ik kan er niets aan doen, want ik heb die macht niet." Dat gevoel is volgens Deuze iets wat pas de laatste tijd veel voorkomt.

"Het gevoel 'ik kan hier niets aan doen' is een beetje raar, want het is ook helemaal niet aan jou om iets te doen. Het is aan de politiek. Maar we zijn door social media allemaal gewend dat er iets verandert als we ergens op klikken of swipen. Mensen denken: ja wacht even, als ik klik, moet er iets gebeuren en anders wil ik het niet."

Selectie van een verhaal

Daarnaast kan het lastig zijn om het nieuws samen te zien met je eigen dagelijkse leven. "Het is allemaal vreselijk, maar je loopt buiten en de zon schijnt en er is eigenlijk niet zoveel aan de hand. Die discrepantie is zo groot dat mensen denken: weet je wat, ik laat het gewoon liggen."

"Daar komt ook nog 'mediageletterdheid' bij kijken: als mensen beter weten hoe de media werken, en met de media kunnen omgaan, dan komt het allemaal minder heftig binnen. Dan weet je ook: hoe hard journalisten ook werken, het is maar een selectie van het verhaal."

Belangrijke stemmen ontdekken

Een goede manier om tóch mee te krijgen wat er gebeurt, zonder daardoor zelf helemaal in de put te raken, is volgens Deuze om één stem te vinden die je vertrouwt en die het nieuws op een manier brengt die je fijn vindt. "Ontdek welke bronnen jou het gevoel geven: nu weet ik ongeveer hoe het zit."

"Sommige mensen zweren bij de New York Times, bij De Gelderlander, bij één journalist of bij een influencer die alles duidelijk uitlegt. Dat is echt prima, dat hoort erbij. En uiteindelijk ga je zelf ontdekken wat de belangrijkste stemmen zijn."

'Heel gezond'

Daarnaast is een pauze van het nieuws helemaal geen slecht idee, vindt hij. "Het lijkt me heel gezond om op een gegeven moment 'nieuwspauzes' of 'nieuwsvakanties' in te lassen. Je kan het niet volhouden."

Nadèche is ondertussen een 'good news'-account gaan volgen op Instagram, om het nieuws 'uit te balanceren'. "Met het nieuws van nu heb ik heel erg het idee dat de wereld aan het vergaan is. Maar dat soort pagina's laten zien dat het ook anders kan."