Nieuwe maatregelen moeten haatzaaiend nepnieuws op Facebook en Whatsapp tegengaan

Nadat valse berichtgeving op sociale media voor haatzaaiende berichten en gewelddadige incidenten zorgde in India, Sri Lanka en Myanmar, heeft Facebook besloten om nieuwe maatregelen in te voeren ter bestrijding van nepnieuws, op zowel de eigen website als op WhatsApp. Maar hoe effectief zijn deze maatregelen eigenlijk? “Het filteren van nepnieuws op WhatsApp is erg moeilijk”, zegt techjournalist Wouter van Noort.

Op het populaire WhatsApp, waar Facebook ook eigenaar van is, begint een test die gebruikers een limiet legt op het aantal berichten dat ze kunnen doorsturen. Dat is te lezen op de blog van de berichtendienst. Tot nu toe konden berichten nog onbeperkt worden doorgestuurd.

Facebook heeft aangekondigd onjuiste of misleidende informatie, die bijdraagt aan geweld of fysiek letsel, van Facebook te verwijderen. Tot nu toe was het beleid dat nepnieuws minder duidelijk aanwezig werd gemaakt op de tijdlijn van een gebruiker. 

Gewelddadige gevolgen door verspreiding nepnieuws 

Nepnieuws komt niet uit de lucht vallen: het is al langer onderwerp van gesprek. Toch grijpt Facebook nu harder in nadat er in India mensen werden aangevallen en vermoord. Op sociale media werden berichten gedeeld dat deze mensen kinderlokkers zouden zijn. Door de vele gebruikers werd het nieuws razendsnel verspreid. De politie zegt dat er geen bewijs is dat de mannen daadwerkelijk kinderlokkers waren.

Op Sri Lanka werden in maart berichten gedeeld die oproepen tot het vermoorden van moslims. De berichten mochten lang op Facebook blijven staan. “Ik vind het goed dat ze het aanscherpen. Het verbaast me dat het niet eerder is gebeurd”, zegt Alexander Pleijter, docent online journalistiek aan de Universiteit Leiden en onderzoeker voor Nieuwscheckers.

De maatregel geldt voor alle WhatsApp gebruikers, ook in Nederland. Omdat in India meer wordt doorgestuurd dan waar dan ook ter wereld, krijgt het land extra limieten op het doorsturen van WhatsApp-berichten. Zo kunnen appers de berichten nog maar naar vijf chats tegelijk doorsturen en 

‘Facebook is zichtbaarder dan WhatsApp’

Van Noort vindt het positief dat Facebook het probleem erkent, maar volgens hem is een van de complexe aspecten van nepnieuws te vinden op WhatsApp. “Op Facebook is nepnieuws al moeilijker geworden door eerdere maatregelen van het bedrijf. Facebook is ook veel zichtbaarder dan WhatsApp”, legt Van Noort uit. “Facebook kan de inhoud van WhatsApp-berichten niet lezen, die zijn versleuteld."

“Dat is qua privacy een heel goed idee, maar je kan nepnieuws of haatzaaiende informatie er moeilijk uit filteren. Dat maakt het tegenhouden van valse berichten erg ingewikkeld”, zegt Van Noort.

‘Een limiet kan zorgen dat berichten minder snel verspreiden’

Maar gaan de maatregelen van Facebook daadwerkelijk iets bereiken? “Je kan het nooit helemaal stoppen dat mensen berichten doorsturen”, zegt Alexander Pleijter. “Een limiet zorgt er wel voor dat de berichten zich minder snel verspreiden." 

Van Noort denkt dat naast limieten en verwijderen het belangrijk is om het bewustzijn te vergroten. “Voor veel mensen in India en Myanmar is Whatsapp de eerste kennismaking met het internet. Ze hebben minder ervaring met internet en online informatie”, legt hij uit. “Er moet meer voorlichting worden gegeven. Zeker daar, maar ook in Nederland."

De nieuwe maatregel voor Facebook begint in Sri Lanka. Pleijter denkt dat de maatregelen tegen gewelddadig nepnieuws geen directe noodzaak zijn voor Nederland. “In landen zoals India wordt nepnieuws over bevolkingsgroepen in groten getale verspreid”, zegt hij. “We hebben in Nederland zeker te maken met nepnieuws, maar volgens mij niet met expliciet nepnieuws dat op zo’n grote schaal als in Azië oproept tot geweld en moord."  

‘Facebook heeft redelijk snel gereageerd’

Of nepnieuws helemaal zal worden tegengehouden met de nieuwe maatregelen, lijkt de vraag. “Het is in ieder geval positief dat Facebook deze keer redelijk snel heeft gereageerd”, vindt Van Noort. “Daar waren ze in het verleden te traag mee."