Nederland legt maar niet vast wat 'een zwaar beroep' is

De vakbonden voeren eind mei opnieuw actie voor een beter pensioen. Eerder deden de werkgeversorganisaties al een handreiking: mensen met een zwaar beroep krijgen recht op een vervroegd AOW. Maar wanneer heb je zo'n 'zwaar beroep'?

Maar liefst dertien Europese landen hebben een regeling voor zware beroepen. Werkgeversorganisatie VNO-NCW ziet Oostenrijk als voorbeeld. Sinds ruim 10 jaar heeft dat land een lijst met ruim 180 zware beroepen.

Fysiek of mentaal zwaar

Taco van Hoek, directeur van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB), deed onderzoek naar de Europese regelingen voor zware beroepen. "Oostenrijk heeft een aantal criteria voor zware beroepen. Voor een deel zijn die fysiek."

Er wordt gekeken naar calorieverbruik (2000 voor mannen, 1400 voor vrouwen), maar bijvoorbeeld ook naar trillingen, ploegendiensten en nachtwerk. Ook wordt er gekeken naar mentaal zware beroepen, zoals die in de gehandicaptenzorg. "Uiteindelijk wordt daar op politieke gronden een lijst uit gedestilleerd."

Niet in Nederland

Sinds vorig jaar debatteert België ook over een lijst van criteria waar een zwaar beroep op wordt beoordeeld, met daarop de fysieke last van het werk, onregelmatige uren, veiligheidsrisico's en stress. De factor van stress komt alleen in aanmerking als ook één van de andere factoren aan de orde is. Wie hieraan voldoet mag eerder met pensioen.

In Nederland komt een dergelijke lijst niet van de grond. Volgens Van Hoek willen politici hun handen er niet aan branden. "Men wil in die beweging niet mee. Hoe geef je het vorm? Doe je het via de AOW, of richt je een speciaal fonds op voor zware beroepen? Je kunt ook werknemers, werkgevers en de overheid mee laten betalen. Er zijn allerlei routes en oplossingen, maar het is de vraag of je deze kant op wil."

Arbeidsongeschiktheid

Van Hoek deed eerder onderzoek naar de kans op arbeidsongeschiktheid bij verschillende beroepsgroepen. Volgens hem geeft dat een goed beeld van zware beroepen. "Kijk naar stukadoors. De helft van hen haalt de 65 jaar niet als einddatum. Die zijn daarvoor al uitgevallen en maken dus aanspraak op de arbeidsongeschiktheidsregeling."

Als er meer groepen zijn waarbij dit percentage zo hoog ligt dan zou je, volgens Van Hoek, kunnen kijken of je voor hen een speciale regeling kunt treffen. "Voor 96 procent van de mensen zal er niks veranderen. Slechts een paar procent zou in aanmerking kunnen komen voor zo'n regeling." Deze aanpak zorgt er volgens Van Hoek voor dat de AOW-premie met zo'n 2 procent verhoogd moet worden. "Financieel gezien lijkt het dus een heel overzichtelijk dossier als je het beperkt tot de aantoonbaar zware beroepen."

Grensgeval? Naar de rechter!

Maar waar sociale regelingen zijn, zijn grensgevallen. Ondanks objectieve criteria, zoals de kans op arbeidsongeschiktheid, zullen er altijd mensen buiten de boot vallen. In Oostenrijk betekent dat een gang naar de rechter. "Je stelt criteria op en de rechter toetst de grensgevallen. Iemand die vindt dat hij onterecht buiten de criteria valt kan dat aanvechten."

De bal ligt nu bij de politiek. Van Hoek: "Het is echt een politieke beslissing of je dit wil of niet. Vervolgens is het een kwestie van vormgeving."