Nederland betaalt hoge schadevergoeding aan Basim die zijn gezin verloor door fout bombardement in Mosul

In 2015 verloor hij huis en gezin toen een Nederlandse F-16 op basis van verkeerde informatie een bombardement uitvoerde. Nu krijgt Irakees Basim Razzo een 'zeer hoge schadevergoeding' van Defensie. Dat gebeurde niet eerder in deze omvang.

Om hoeveel geld het precies gaat, wil Razzo uit veiligheidsoverwegingen niet zeggen, maar het bedrag is 'substantieel'. "Ik kan mijn huis weer opbouwen en mijn getroffen familieleden een toekomst bieden", zegt hij.

Vrouw en dochter omgekomen

Razzo werd op 21 september 2015 wakker door de zwaarste explosie die hij ooit had gehoord: "Ik opende mijn ogen en alles was zwart, rook iets vreemds in de lucht. De eerste seconden dacht ik nog dat ik een nachtmerrie had."

Het duurde een paar minuten voordat hij zichzelf bij elkaar geraapt had, maar hij wist dat er iets niet klopte. "Ik zag dat het dak van mijn slaapkamer er niet meer was." Een Nederlandse F-16-piloot bombardeerde het huis in de Irakese stad Mosul in de veronderstelling dat het een IS-hoofdkwartier was. Razzo's vrouw en dochter, en zijn broer en neefje die in het naastgelegen huis woonden, kwamen om bij het bombardement.

Defensie tóch overstag

Vorig jaar gaf minister Ank Bijleveld van Defensie nog aan dat Nederland weliswaar verantwoordelijk was voor het bombardement, maar niet aansprakelijk. Razzo hoefde niet op een schadevergoeding van de Nederlandse overheid te rekenen. Maar na een gesprek afgelopen juni ging Defensie alsnog overstag.

Een unieke zaak, noemt Razzo's advocaat Liesbeth Zegveld het. "Ik sta al 20 jaar oorlogsslachtoffers bij. Er zijn schadevergoedingen betaald, maar niet in het stadium van een eerste gesprek en zeker niet van deze omvang. In het verhaal van bestrijding van IS en de luchtoorlog met de coalitie in Irak en Syrië, is Nederland volgens mij het eerste land dat dit doet."

Zwijgen Defensie

Vorig jaar deden Razzo, en de F-16 piloot die verantwoordelijk was voor het bombardement, hun verhaal bij EenVandaag en in het boek Missie: F-16 van Telegraaf-journalisten Silvan Schoonhoven en Olof van Joolen.

Journalisten Schoonhoven en Van Joolen ontdekten dat het bombardement op het huis van Razzo niet door de Amerikanen was uitgevoerd, maar door een Nederlandse F-16. Defensie had hier tot dat moment over gezwegen.

'Als jij de bom gooit, ben je verantwoordelijk'

Daarom klopte Razzo in eerste instantie bij de Amerikaanse overheid aan voor een schadevergoeding. Die wilde hem na lang getouwtrek een tegemoetkoming doen van 15 duizend dollar, een aanbod dat hij niet heeft aangenomen. Dat Razzo nu wél een substantieel bedrag van de Nederlandse overheid krijgt, heeft te maken met het oorlogsrecht.

"Elk land in de coalitie tegen IS draagt zijn eigen verantwoordelijkheid, zelfs als de foutieve informatie van de Amerikanen kwam", legt advocaat Zegveld uit. "Afgesproken is dat alle landen verantwoordelijk zijn voor hun eigen handelen. Als jij de bom gooit, ben jij hier dus verantwoordelijk." Het betekent overigens niet dat Nederland daarmee aansprakelijkheid erkent. "Maar er wordt verantwoordelijkheid genomen, en daar gaat het om."

'Ook genoegdoening voor nabestaanden Hawija'

Zegveld vindt dat de Nederlandse overheid ook in een andere kwestie verantwoordelijkheid moet nemen. In 2015 bombardeerde een Nederlandse F-16-piloot een munitieopslag van IS in het Irakese Hawija. Daarbij kwamen volgens Defensie zeker zeventig mensen bij om het leven. Hoewel daarbij niet het verkeerde doelwit werd geraakt, bleek er veel meer munitie aanwezig dan gedacht.

Gevolg was dat de schade veel groter was dan ingeschat en er een groot aantal slachtoffers viel te betreuren. "Dat zijn er veel meer dan zeventig, zoals Defensie stelt", zegt Zegveld. "Ik denk dat het richting de tweehonderd gaat. Er zijn heel veel mensen onder het puin liggen, direct rondom die fabriek. Die zijn nooit geïdentificeerd."

Ontmoeting piloot

Zegveld staat ook nabestaanden bij van mensen die bij het bombardement in Hawija zijn omgekomen. De vraag is of deze mensen straks ook in aanmerking komen voor een genoegdoening. "Dat zou wel moeten. Maar deze mensen spreken niet goed Engels zoals Basim Razzo, ze zijn anoniem. Het gaat ze in de eerste plaats om erkenning. Dan moet je afspraken maken over hoe ook die mensen hun leven weer kunnen opbouwen. Ik vind dat als je een oorlog voert en je maakt dit soort fouten, dan hoort dit erbij."

Razzo wil binnenkort naar Nederland komen, onder andere om de F-16-piloot te ontmoeten die zijn huis heeft gebombardeerd. "Dat is voor mijn eigen bestwil en voor zijn bestwil. We kunnen vrede sluiten. Dan zetten we er definitief een punt achter."