NAVO-landen geven samen meer geld aan defensie uit dan Rusland, maar zijn daarmee niet per definitie sterker

Alle NAVO-landen geven samen meer geld uit aan het leger dan dat Rusland doet. Maar die twee investeringen zijn heel moeilijk met elkaar te vergelijken. Het is dus niet gezegd dat als NAVO-landen tien keer meer uitgeven, ze ook tien keer sterker zijn.

Met de Russische inval in Oekraïne is er een nieuwe discussie over het defensiebudget. Gisteren was er brede steun in de Tweede Kamer voor de verhoging van dat budget, maar SP-Kamerlid Jasper van Dijk noemde het vanmorgen op NPO Radio 1 'paniekvoetbal'. Volgens Van Dijk is het budget van de NAVO tien keer zo groot en is deze organisatie daarmee ook tien keer sterker dan Rusland. Dat klopt dus niet.

Rusland geeft minder uit

Al denkt directeur van het Nederland-Rusland Centrum van de Universiteit Groningen Hans van Koningsbrugge dat de schatting van Van Dijk wel in de goede richting gaat qua omvang.

"Je kunt natuurlijk wel zeggen dat Rusland minder uitgeeft dan het Westen. Maar qua bewapening en uitrusting is Rusland echt gestandaardiseerd en dat is het Westen helemaal niet."

Zware slagkracht verwaarloosd

Dat komt doordat het Westen na de val van de muur vooral heeft ingezet op vredesprojecten, legt defensiespecialist Dick Zandee van Clingendael uit: "In de tien, twintig jaar na de koude oorlog, hebben we alles afgebouwd."

"We zijn ons gaan concentreren op vredesmissies en crisisbeheersingsoperaties in het Midden-Oosten en Afrika. De zware slagkracht die je nodig hebt voor een grootschalig treffen met Rusland, de collectieve verdediging van de NAVO, hebben we die hele periode eigenlijk verwaarloosd." Volgens Zandee is er in het Rusland onder Poetin de laatste 15 jaar juist flink geïnvesteerd in het leger.

Verdeeld budget

Frans Osinga, hoogleraar War Studies aan de Universiteit Leiden en hoogleraar krijgswetenschappen aan de defensieacademie, ziet nog een andere fout in de denkwijze van Van Dijk. "Hij baseert zich op de volledige defensie-uitgaven van de VS. Maar een groot deel van die uitgaven gaat helemaal niet naar de NAVO."

"Zij verdelen hun budget over verschillende regio's", vertelt Osinga. "Op dit moment gaat er heel veel naar de Pacific, naar nucleaire afschrikking en naar Afrika en het Midden-Oosten. Slechts een deel van het totale budget van de VS is bestemd voor de NAVO."

Geen collectief

Ook in Europa zijn de defensie uitgaven versnipperd. "Er is geen collectief, dus er worden uitgaven dubbel gedaan", vertelt defensiespecialist Zandee. Hoogleraar Osinga ziet een gebrek aan samenwerking: "Als het gaat om de daadwerkelijke slagkracht en de beslissing over waar de prioriteiten moeten liggen voor militaire investeringen, gaan de landen daar zelf over", zegt hij.

Hierdoor kan het zo zijn dat verschillende landen op dezelfde defensieonderdelen investeren. "En zij hebben allemaal ook hun eigen visie. Zuid-Europese landen kijken vooral naar de veiligheidspolitiek in Noord-Afrika, Noord-Europese landen kijken naar het Arctisch gebied. Europa is verdeeld en er bestaat heel weinig bereidheid om via taakspecialisatie efficiëntie te bereiken."

Defensiebudget

En hoewel Rusland in verhouding minder geld aan defensie besteedt, vraagt Osinga zich af of het budget wel helemaal transparant en volledig is.

"Uitgaven voor kernwapens of cybercapaciteit zie je er niet per se in terug. Datzelfde zie je ook in China, waar de echte uitgaven voor defensie - en dat is niet alleen militair materieel - groter zijn dan het defensiebudget suggereert."

Koopkracht van de Roebel

Ook maken alle deskundigen een kanttekening over de koopkracht van Rusland. Osinga verwoordt het als volgt: "Datgene wat je kunt kopen met een dollar of een euro is anders dan wat je kunt kopen met een roebel. De koopkracht van een roebel is sterker omdat de personeelskosten in Rusland geringer zijn, net als de kosten van militair materieel. Dat komt omdat dat in Rusland zelf geproduceerd wordt."

Defensiespecialist Dick Zandee beaamt dat. "Rusland kan voor een beperkter budget veel meer voor elkaar krijgen, dus het is belangrijk niet alleen naar geld te kijken."