Waar het aantal Poolse en Roemeense arbeidsmigranten in Nederland afneemt, groeit de instroom van werknemers uit Bulgarije juist. In 10 jaar is hun aantal zelfs verviervoudigd. Hoe komt dat en wat zijn de gevolgen? "Bulgaren accepteren nog misstanden."
Nederland is erg afhankelijk van deze arbeidsmigranten, die vooral werken in de land- en tuinbouw, logistiek en distributie. De komst van de Bulgaren heeft economische voordelen voor ons, maar het brengt ook uitdagingen met zich mee.
Meer Bulgaren, minder Polen
In 1996 woonden er minder dan 1.500 Bulgaren in Nederland. In 2010 waren dat er al 15.000 en in 2014, het jaar dat de arbeidsmarkt volledig openging, waren er 25.000 geregistreerde Bulgaarse staatsburgers. Voor 2024 wordt het aantal geschat op 60.000 en mogelijk is het nog hoger omdat niet iedereen zich inschrijft.
Eric Nabuurs is eigenaar van een uitzendbureau en ziet de verschuiving in waar arbeidsmigranten vandaan komen. "Door alle ontwikkelingen zien we dat de Polen voor andere landen kiezen of in het thuisland blijven. En we zien nu de laatste jaren een stijging van de Bulgaarse medewerkers."
Misstanden en slechte huisvesting
Dat er juist minder Polen naar ons land komen, heeft volgens hoogleraar arbeidsverhoudingen en lid van de adviesraad migratie Paul de Beer een duidelijke reden. "Dat heeft te maken met het feit dat in Polen zelf ook schaarste is aan arbeidskracht en dat daar de lonen erg sterk zijn gestegen", legt hij uit.
De Beer ziet dat de groei van het aantal Bulgaarse arbeidsmigranten uitdagingen geeft. "Ze moeten gehuisvest worden en dat leidt in een krappe woningmarkt tot nog minder beschikbare woningen voor mensen die hier al wonen." En hoewel veel Bulgaren naar Nederland komen voor een beter salaris, worden ze vaak geconfronteerd met slechte huisvesting en arbeidsomstandigheden.
'Bulgaren accepteren het'
Ook Nabuurs herkent dit beeld. "De Bulgaren accepteren nog misstanden. Paspoorten die worden ingenomen, ondoorzichtige loonconstructies, lange reistijden naar het werk, extreem lange uren", somt hij op.
"Helaas komt dit vaak voor in de vleesverwerking en de agrarische sector", weet de eigenaar van een uitzendbureau. "Daar moet echt iets aan gedaan worden."
Niet alleen negatieve ervaringen
Toch ervaren niet alle Bulgaren het zo. Daniel Ivanov Garhov kwam 4 maanden geleden vanuit Bulgarije naar Nederland. Hij werkt nu als vrachtwagenchauffeur in Uden, maar vertelt dat hij ooit IT studeerde in zijn thuisland. "Ik deed toen veel met computers, maar dat was een tijd geleden."
De arbeidsmigrant is hier voor het hogere loon, maar ook vanwege mensen en de natuur. "De zorgverzekering is hier ook beter." Zelf is Daniel tevreden over zijn werk en salaris, maar hij erkent dat niet iedereen dezelfde positieve ervaring heeft. "Het is een geweldig land om in te wonen, maar sommige mensen denken daar anders over."
Uitzendbranche slechte naam
Rondom arbeidsmigratie heeft de uitzendbranche een slechte reputatie gekregen, erkent ook Nabuurs, die naar eigen zeggen hard werkt om dat te verbeteren. Hij merkt op dat de politiek en maatschappij vaak kritisch zijn op arbeidsmigratie, waardoor de sector in een kwaad daglicht staat. "Zelfs in mijn vriendengroep zeggen ze van: 'Jij bent van de used people.'"
"De branche heeft een slechte naam en daar moeten wij heel hard aan werken om dat te verbeteren", vindt de eigenaar. Tegelijkertijd benadrukt hij dat zijn klanten blij zijn met de uitzendkrachten, omdat er in Nederland onvoldoende werknemers te vinden zijn voor dit soort werk, dat allang niet meer beperkt is tot laaggeschoolde taken.
'Werk niet aantrekkelijk'
Volgens hoogleraar De Beer ligt de verantwoordelijkheid niet alleen bij uitzendbureaus, maar ook bij bedrijven die met arbeidsmigranten werken.
"Het feit dat ze voor hun werkzaamheden blijkbaar geen mensen in Nederland kunnen vinden, duidt erop dat het werk niet echt aantrekkelijk is", zegt hij. "Waarom vinden we het dan logisch dat mensen uit Bulgarije of Roemenië dit werk wel willen doen? Bedrijven moeten zich afvragen of ze wel goed bezig zijn."
Betere arbeidsvoorwaarden?
De Beer vindt dat bedrijven zouden moeten investeren in betere arbeidsvoorwaarden en minder afhankelijk moeten zijn van flexibele contracten.
"We zouden de normen voor arbeidsvoorwaarden, huisvesting en lonen moeten verhogen, zodat het minder aantrekkelijk wordt om goedkope arbeidskrachten uit het buitenland in te zetten", ziet de hoogleraar als oplossing.
'Strengere controles noodzakelijk'
Minister Eddy van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid pleit voor strengere controles door de Arbeidsinspectie. Ook De Beer zou hier een voorstander van zijn. Daarbij vindt hij dat de straf als je betrapt wordt ook flink omhoog moet.
"Als de kans dat je betrapt wordt klein is, maar de boete heel groot, dan kan dat bedrijven afschrikken om de regels te overtreden", verwacht hij. "Maak de sancties zo zwaar dat bedrijven drie keer nadenken voordat ze misstanden laten voortbestaan."
'Misstanden worden getolereerd'
Nederland is afhankelijk van arbeidsmigranten, maar tegen welke prijs? Uitzendbureau-eigenaar Nabuurs waarschuwt dat zolang misstanden worden getolereerd, er weinig zal veranderen.
"We kennen allemaal de slechte verhalen in onze branche", zegt hij tot slot. "Maar toch mogen sommige bedrijven gewoon doorgaan. Dat is raar."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.