Meer meldingen van seksueel misbruik door personeel op scholen, Onderwijsinspectie wil betere screening

Een steeds groter deel van de meldingen over misbruik op scholen gaat over leerkrachten en ander schoolpersoneel. Zorgelijk, zegt de onderwijsinspectie: "Scholen moeten meer doen om dit soort ernstige misstanden te voorkomen. Zoals beter screenen."

Een leraar die een leerling bij haar borsten vastpakt. De conciërge die de billen aanraakt van scholieren. De directeur die een student betast of erger, verkracht. Het aantal meldingen van seksueel misbruikt gepleegd door onderwijspersoneel neemt toe.

Zorgelijke toename

In het schooljaar 2019/2020 ging 69 procent van het aantal meldingen van seksueel misbruik (63 van de 92 meldingen) over een 'met taken belast persoon'. In 2018/2019 was dit de helft van het aantal meldingen en in 2017/2018 was dit ongeveer 48 procent.

Vertrouwensinspecteur Joke Schuur van de Onderwijsinspectie vindt het zorgelijk: "Elke melding is er één te veel. Een school moet voor een leerling of student een veilige setting zijn. Daar mag geen seksueel grensoverschrijdend gedrag plaatsvinden."

Social media

Een verklaring voor de toename heeft de inspectie niet. Zij registreren alleen de meldingen. Onderzoeker Clarie Ramakers van ResearchNed deed onderzoek naar seksueel grensoverschrijdend gedrag op scholen. Het kan zijn dat er meer gemeld wordt in verband met de #MeToo-beweging zegt ze. Dat er meer bewustwording is en leerlingen eerder durven melden.

Maar ze vermoedt vooral dat er naast alle misdrijven die altijd al werden gepleegd, er nu ook veel sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag via social media. Dat kan uitmonden in fysiek misbruik. Dat zou het totaal groter kunnen maken denkt Ramakers.

Ernstige en schokkende misdrijven

De slachtoffers zijn soms kleuters, soms kinderen op de basisschool, maar ook studenten op hogescholen of universiteiten. Maar de plek waar het het meest gebeurt is het voortgezet onderwijs, zegt Schuur. Zij krijgt de meest uiteenlopende meldingen binnen. Van seksuele intimidatie tot aanranding en verkrachting.

Ook via social media gaan leerkrachten tegenwoordig over de schreef. Via de app of chat bouwt de leraar dan soms een relatie op met de leerling, vertelt Schuur: "Een soort grooming die uiteindelijk leidt tot fysiek bij elkaar komen en aanranding of verkrachting. Ernstige en schokkende misdrijven."

Misbruikt door schooldirecteur

9 jaar geleden overkwam het ook de 28-jarige Kim. Via een project op de kunstacademie kwam zij als student in contact met de directeur. In het begin vond ze de aandacht van hem in haar werk leuk. Ze voelde zich vereerd, zocht er niets achter en keek tegen hem op.

Op een middag was ze alleen aan het werk op school in een atelier, toen hij haar overrompelde en heeft haar misbruikt. Enorme angst en paniekaanvallen volgden. Kim verzamelde al haar moed en stapte naar een docent om te vertellen wat haar overkomen was. Er volgende een onderzoek, waarna de directeur is ontslagen.

In onderstaande video vertelt Kim over haar ervaringen:

Strengere wetgeving

Joke Schuur van de Onderwijsinspectie ziet dat veel scholen niet of nauwelijks referenties checken. Ook de Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) van zzp'ers en invalkrachten wordt vaak niet gecontroleerd, terwijl dit verplicht is. Deze flexibele krachten kunnen zo ook onder de radar blijven. De screening moet echt beter, zegt ze.

Er moet strengere wetgeving komen om scholen te dwingen dit aan te pakken, zegt ze. Zo pleit zij ook voor een periodieke controle van de VOG, net als in de kinderopvang: "Dan kun je denken aan om de 5 of 2 jaar de VOG checken." Zo kan ook de leraar die al 30 jaar in dienst is niet langer ongezien de fout in gaan.

Van baan naar baan hoppen

Terwijl Kim volledig in de kreukels ligt en in haar eentje worstelt om de draad weer op te pakken ontdekt ze bijna twee jaar later iets wat haar razend maakt. De directeur die haar misbruikte blijkt op een andere school interim weer aan het werk te zijn.

"Ik dacht 'hoe kan dit?'. Ik heb zwart op wit staan dat hij de grens overschreden heeft. Hoe kan deze man dan van baan naar baan hoppen? Hoe kan het dat er geen referentie wordt gecheckt?" Ze schreef een brief naar de school waarop de man werkzaam was. Een maand later is hij ook daar weggegaan.

Veel scholen doen geen melding

Scholen zijn wettelijk verplicht seksueel misbruik te melden bij de onderwijsinspectie en aangifte te doen bij de politie, zegt Joke Schuur. Leraren, schooldirecteuren, maar ook ouders en leerlingen kunnen contact opnemen met de vertrouwensinspecteurs van de inspectie als er sprake is van seksuele intimidatie of misbruik op een school. De inspectie luistert en geeft advies over wat te doen in die bepaalde situatie.

Het probleem is dat veel scholen niet melden bij de inspectie, terwijl dat wel moet. Schuur: "30 procent van de schoolbesturen is niet bekend met de meldplicht en aangifteplicht. Dat is echt een omissie."

Drempel vertrouwenspersonen te hoog

Ook de positie van vertrouwenspersonen binnen scholen moet wettelijk worden versterkt, zegt Schuur. Leerlingen moeten weten waar ze terecht kunnen en daar naar binnen durven stappen.

Onderzoeker Clarie Ramakers van ResearchNed deed onderzoek naar seksueel grensoverschrijdend gedrag in het onderwijs en bevestigt dat vertrouwenspersonen nu vaak onzichtbaar zijn binnen scholen of 'het er een beetje bij doen'. De drempel is veel te hoog.

Omslag nodig

Scholen moeten een cultuur- en mentaliteitsomslag maken, zegt ze. Op papier is het geregeld, zijn er protocollen en vertrouwenspersonen, maar in de praktijk weten scholen vaak niet hoe ze hier mee om moeten gaan.

Uit onkunde of uit angst om elkaar ergens op aan te spreken of de vuile was buiten te hangen. Scholen proberen vaak de goede naam van de school te beschermen en houden het liever binnenskamers in plaats van de protocollen te volgen. Daar zou meer over gesproken moeten worden binnen scholen, concludeert Ramaker.