Medicijn tegen obesitas wordt te snel voorgeschreven: 'Het is echt geen quick fix'

Patiënten met ernstig overgewicht krijgen vaak medicijnen voorgeschreven om af te vallen, zonder dat dit gekoppeld is aan een verplichte leefstijlcursus, blijkt uit onderzoek van zorgverzekeraar CZ. "Ik schrok ervan, dit is niet de bedoeling."

Zo'n 2 jaar geleden kwam een aantal nieuwe afvalmedicijnen op de markt. Ze verminderen het hongergevoel waardoor mensen met obesitas makkelijker afvallen. Artsen en patiënten zijn blij met dit nieuwe wapen in de strijd tegen ernstig overgewicht.

Medicijn moet met leefstijlprogramma

Maar niet iedereen die te zwaar is kan de - met 2600 euro per jaar vrij dure - geneesmiddelen zomaar krijgen. In de richtlijnen van het Zorginstituut staat onder andere dat de medicijnen altijd gekoppeld moeten zijn aan een zogeheten gecombineerde leefstijlinterventie (GLI). Dat is een 2 jaar durend programma dat mensen helpt hun leefstijl aan te pakken, gezonder te eten en meer te bewegen.

Onlangs ontdekte zorgverzekeraar CZ dat deze verplichte combinatie in het geval van het afslankmedicijn Saxenda lang niet altijd plaatsvindt. "We hebben in de administratie gekeken met de simpele vraag: 'Wordt Saxenda samen met een GLI gegeven?'", vertelt Mariëlle Manders die als adviserend apotheker bij de zorgverzekeraar werkt.

'Ik schrok ontzettend'

"Dat kun je gewoon natrekken in de declaraties", legt ze uit. "En toen bleek dat het medicijn in maar liefst 60 procent van de gevallen was voorgeschreven zonder dat er een leefstijlcursus aan was gekoppeld. Daar schrok ik ontzettend van."

Saxenda moet je volgens Manders niet zien als een 'quick fix'. "Het is niet 'Je pakt even dit geneesmiddel en al je problemen zijn opgelost'. We zien het echt als een onderdeel van een brede behandeling. Dat artsen het zonder GLI verstrekken is absoluut niet de bedoeling."

Duidelijke eisen voor je medicijn krijgt

De 68-jarige Marja Blom-Salemink krijgt het medicijn Saxenda en volgt wél een GLI. "Op dit moment gaat het eventjes niet want ik krijg een nieuwe knie." Het oude gewricht is versleten en zelfs een kort stukje lopen doet inmiddels pijn. "Maar zodra de revalidatie klaar is ga ik weer aan de slag, ik ben echt heel gemotiveerd."

Marja vindt het vreemd dat anderen het medicijn wél krijgen zonder dat er een leefstijlprogramma aan gekoppeld is: "Ik had eerst een gesprek met de huisarts. Er zijn een aantal duidelijke eisen: je moet een bepaalde BMI hebben en geen diabetespatiënt zijn. En je moet een door het RIVM erkende leefstijl-cursus volgen. Die duurt 2 jaar, dat wordt ook echt gemonitord."

Saxenda als steuntje in de rug

"Na het eerste jaar GLI kreeg ik Saxenda erbij, als extra steuntje in de rug." En dat heeft Marja ontzettend veel geholpen. "Zeker nu ik even minder goed kan bewegen vanwege de knie. Ik heb gewoon veel minder trek."

"Maar de leefstijlcursus erbij, dat vind ik echt belangrijk. Huisartsen moeten niet zomaar Saxenda voorschrijven." Het voelt ook niet eerlijk voor Marja. "Wil je het hebben om een beetje af te vallen en mooi uit te zien? Dan is dit medicijn niet voor jou."

Zorgen over obesitas

"Ik denk trouwens wel dat meer mensen het nodig zullen hebben dan de kleine groep die het nu krijgt", zegt Marja. "Obesitas is een serieuze ziekte, daar moeten we ons zorgen over maken."

Deze zorgen worden gedeeld door artsen en zorgverzekeraars. "Obesitas komt inderdaad steeds meer voor en het is ook een aandoening waar je ontzettend last van kan hebben", vertelt Manders. "Daarnaast kan het tot andere, ernstige ziektes leiden."

'Gesprek aangaan over medicijnen'

"Maar soms moeten we ook met z'n allen het gesprek aangaan, zoals voor ieder gezondheidsprobleem", maakt Manders duidelijk. "CZ zal ook zeker gesprekken met artsen voeren die het medicijn zonder GLI hebben voorgeschreven."

Aan de andere kant kan er met het oog op de obesitas-epidemie ook ruimer gedacht en voorgeschreven worden. "Dat is inderdaad een discussie die we willen aanzwengelen," beaamt Manders. "Moet er een ander programma komen? Moet het bij een ander BMI ingaan? Prima misschien, maar dan moeten we het wel met zijn allen erover eens zijn, en vervolgens moeten de richtlijnen aangepast worden."

'Ik wil nu echt doorzetten'

Marja is inmiddels zo'n 13 kilo afgevallen en kan nu veilig de knieoperatie ondergaan, die eerder niet doorging vanwege haar overgewicht. "Ik volg de GLI al anderhalf jaar. Je leert je eetpatroon aan te passen, en gaat meer sporten."

Marja zwemt samen met een vriendin. "Ik vind dat echt heel leuk en verheug me erop om het straks weer te kunnen doen." De periode dat Marja Saxenda mag gebruiken loopt op gegeven moment ook af. "Maar daar ben ik niet bang voor, ik wil nu echt doorzetten."