Mag je een asielzoeker of statushouder thuis opvangen? Zo werkt de 'logeerregeling' die hiervoor werd bedacht

Het aanmeldcentrum in Ter Apel moet al maandenlang meer asielzoekers opvangen dan het aankan. Aan andere opvangplekken is nog altijd een tekort. In de chat vroegen jullie of het is toegestaan om een asielzoeker of statushouder bij je thuis op te vangen.

"Nederlanders kunnen inderdaad hun huis openstellen voor een vluchteling", zegt Robert Zaal. Hij is directeur van de stichting Takecarebnb, die statushouders onderbrengt bij gastgezinnen. Takecarebnb wordt gefinancierd door het Centraal Orgaan opvang Asiel (COA) en door goede doelen.

Statushouders en asielzoekers mogen 'logeren'

"Er zijn heel veel mensen die de ellende in Ter Apel zien en die iets willen doen", vertelt Zaal. "Die mensen kunnen besluiten om drie maanden een statushouder bij hen in huis te laten verblijven."

Sinds december 2023 heeft het COA daarnaast de zogenoemde logeerregeling uitgebreid, waardoor ook asielzoekers mogen 'logeren' bij een gastgezin, bij vrienden of familie in Nederland. Het COA hoopt hiermee de druk op de asielzoekerscentra te kunnen verlichten.

Wachten op een woning

Takecarebnb is de enige organisatie in Nederland, die - in overleg met het COA - statushouders onderbrengt bij gastgezinnen. Directeur Zaal ligt de missie toe: "Statushouders hebben recht op een woning. Maar door de woningnood lukt het niet alle gemeenten om voor iedere statushouder binnen 3 maanden een sociale huurwoning te vinden." Dit leidt tot een probleem: "Statushouders verblijven langer in asielzoekerscentra, en houden daar plekken bezet die bedoeld zijn voor nieuwe asielzoekers."

In de periode dat statushouders wachten op een woning, kunnen ze er daarom voor kiezen om tijdelijk bij een Nederlands huishouden in te trekken. Een statushouder kan op die manier sneller beginnen met integreren, is de gedachte achter Takecarebnb. "Wij dwingen niemand daartoe, en ook het COA bepaalt niet voor statushouders of zij dit willen of niet. Dat initiatief om zich bij ons aan te melden, ligt bij de statushouders zelf."

Match tussen gastgezin en logé

Tegelijkertijd kunnen Nederlanders zich bij Takecarebnb aanmelden als gastgezin. "Je komt dan in een soort database terecht, en op het moment dat een statushouder zich meldt, kijken we of we een match kunnen maken, onder andere op basis van de gemeente waar het gastgezin en de mogelijke logé wonen, of op een wachtlijst voor een woning staan."

'Matchmakers' van de stichting gaan in gesprek met gastgezin en statushouder. "We bespreken waarom ze dit willen, wat de verwachtingen zijn en we krijgen persoonlijke informatie over bijvoorbeeld iemands afkomst en welke talen hij of zij spreekt."

Voorwaarden

"Om in aanmerking te komen voor het logeren, stellen wij de voorwaarde dat iemand een beetje Engels of Nederlands spreekt. En verder matchen we in principe niet een vrouwelijke host aan een alleenstaande mannelijke gast", vervolgt Zaal.

"Aan gastgezinnen wordt alleen de voorwaarde gesteld dat iemand een eigen kamer moet kunnen krijgen, die dicht kan, en waar een kast en een bed kunnen staan. "Verder vragen we om een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG, red.), en om een groot hart. Want op het moment dat er iemand bij jou komt wonen, dan ga je dat merken, en moet je wel open staan voor diegene."

Proef-logeren om misverstanden te voorkomen

Na de matching op papier, volgen een eerste ontmoeting en een proef-logeerweekend. "Zodat alles op tafel komt, om latere misverstanden te voorkomen. Ook over zaken als de sleutel, en meebetalen aan de boodschappen, bijvoorbeeld. Want het is goed om te beseffen dat een gastgezin geen vergoeding krijgt van het COA of van de gemeente."

Als de logé en het gastgezin het na een bedenktijd nog steeds zien zitten, kan de logé bij het gastgezin intrekken. In principe voor 3 maanden.

Geen maximum aan verlengen

"Wanneer er na 3 maanden nog geen woning is gevonden, kunnen de logé en het gastgezin besluiten de termijn te verlengen, daar zit geen maximum aan. "Maar alleen als ze dat allebei willen natuurlijk", benadrukt Zaal. "Een belangrijk onderdeel van de logeerregeling is dat de logé altijd terug kan naar een asielzoekerscentrum van het COA. Ook zoekt Takecarebnb wel eens een tweede gastgezin voor een gast."

Wanneer een asielzoeker een afwijzende beslissing krijgt van de IND, moet hij terugkeren naar de COA-opvang. De logeerregeling stopt dan per direct.

Nog geen gastgezinnen voor 1.000 aangemelde statushouders

Sinds de oprichting van Takecarebnb in 2015, heeft de organisatie meer dan 2.500 mensen kunnen koppelen aan gastgezinnen. "Nog los van de 3.000 Oekraïners die we sinds maart 2022 hebben opgevangen", vertelt Zaal. Hij merkt dat het aantal Nederlanders dat zich meldt als gastgezin toeneemt bij crises. "Na de inval in Oekraïne, waren ontzettend veel Nederlanders direct bereid hun huis open te stellen voor vluchtelingen."

"En ook toen volop in het nieuws was dat mensen in Ter Apel buiten moesten slapen, zagen we het aantal aanmeldingen toenemen. Maar we hebben toch nog steeds veel meer statushouders die willen logeren, dan gastgezinnen die een plek aanbieden", zegt hij. "Op dit moment zijn er 125 gastgezinnen actief, terwijl er nog zo'n 1.000 statushouders bij ons staan aangemeld die graag willen logeren."

Uitbreiding logeerregeling: ook asielzoekers mogen 'logeren'

De vraag naar gastgezinnen wordt mogelijk nog groter, nu het COA sinds december 2023 de logeerregeling heeft uitgebreid voor asielzoekers. Het gaat om een grote groep die op papier nu de mogelijkheid krijgt te 'logeren' bij vrienden, familie of bij gastgezinnen. De meest recente cijfers van de IND laten zien dat er nog meer dan 40.000 asielaanvragen openstaan in de zogenoemde Algemene en Verlengde asielprocedure (spoor 4). Dat is de groep voor wie de logeerregeling is verruimd.

Wel zijn er enkele voorwaarden die de groep in de praktijk sterk verkleint, vertelt een woordvoerder van de IND. "Zo moeten de asielzoekers Engels of een beetje Nederlands spreken, en moeten ze al ingeschreven staan in de Basisregistratie Personen (BRP), waar ook grote achterstanden zijn."

Nog geen gastgezinnen voor asielzoekers beschikbaar via Takecarebnb

Takecarebnb weet nog niet of ze wil - en kan - meewerken aan het huisvesten van asielzoekers bij gastgezinnen. Zaal: "Het mooie is natuurlijk dat het plekken vrijmaakt in de asielzoekerscentra, maar voor ons is het een nadeel dat asielzoekers nog langer moeten wachten op een woning dan statushouders, en daarom nog langer bij gastgezinnen geplaatst moeten worden."

"Het is maar de vraag of genoeg gastgezinnen daarvoor openstaan. Bovendien kan het logeren uitlopen op een teleurstelling wanneer blijkt dat iemand toch weer weg moet omdat asiel wordt geweigerd."

"Ook is er een inhoudelijke overweging: wij willen zoveel mogelijk een apolitieke organisatie zijn, en op het moment dat we asielzoekers - die nog niet de volledige IND-procedure hebben doorlopen - een plekje aanbieden bij gastgezinnen, mengen we ons in de asieldiscussie en vervreemden wij een aantal gastgezinnen van ons. Terwijl we het voor iedereen mogelijk willen maken om vanuit zijn of haar eigen overwegingen iets bij te dragen."